Een van de grote maatschappelijke vraagstukken van deze tijd is dat we veel te ongezond eten. De coronapandemie heeft ons nog eens extra met de neus op de feiten gedrukt. Ongezond eten leidt tot veel en vaak langdurig persoonlijk leed en tot onverantwoord hoge zorgkosten. Transitiecoalitie Voedsel (TcV) vindt dat zowel de overheid als grote ketenspelers ernstig in gebreke blijven. De urgentie van dit vraagstuk wordt onvoldoende erkend. Daarom vinden wij dat snel stevige prijscorrecties en forse veranderingen in de voedselomgeving nodig zijn.
Hoge kosten, vage voornemens
Recent becijferde PWC dat ongezond eten ons land jaarlijks € 8,8 mld. aan zorgkosten en ziekteverzuim kost. En dat is nog maar een voorzichtige schatting. Ondanks het persoonlijke leed en de toenemende kosten blijven overheid, supermarkten en industrie hangen in vage voornemens. Er wordt te veel vertrouwd op marktwerking en eigen verantwoordelijkheid. Het preventieakkoord tussen het ministerie van VWS en een groot aantal maatschappelijke en commerciële partijen is op het onderdeel obesitas en voeding een pijnlijk voorbeeld van deze vage vrijblijvendheid. In dit akkoord leveren retail en industrie nauwelijks een bijdrage aan het terugdringen van ongezonde eetpatronen. En de overheid laat hen hiermee wegkomen. Ook de gezondheidsorganisaties leveren op dit terrein veel te weinig weerwerk. Kortom, het huidige systeem faalt. De markt moet worden gecorrigeerd.
Hardere maatregelen
Om die reden is Transitiecoalitie Voedsel over een breed front actief met voorstellen, projecten en lobby voor gezonde – en duurzame – voeding. We analyseren de factoren en actoren die verantwoordelijk zijn en proberen de regels van het spel te veranderen. Op weg naar de komende verkiezingen maken we hier extra werk van. In het huidige systeem zijn grote marktpartijen en financiële belangen te dominant. Vanuit zichzelf heeft de markt te weinig corrigerend vermogen. Hoog tijd voor een stevige rol voor de overheid. We zien daarin twee speerpunten, beiden gericht op gedragsverandering in zowel de keten als bij de consument. Om te beginnen zijn stevige prijsprikkels nodig. Daarmee kan ongezonde voeding duurder en dus minder aantrekkelijk worden gemaakt. Meer inzicht in de verborgen maatschappelijke kosten van voedsel is hiervoor belangrijk. Om die reden is de Transitiecoalitie Voedsel een motor achter true cost accounting en true pricing, zowel in Nederland als in de EU. Om de markt te corrigeren moeten er nu snel een suikertaks en een vleesheffing komen. Ook een heffing op sterk bewerkt voedsel moet uitgewerkt worden. Via btw-verlaging op groenten, fruit en biologische producten kan de consumptie van deze voedingsmiddelen worden gestimuleerd.
Voedselomgeving
Uit onze systeemanalyse blijkt ook dat de voedselomgeving in sterke mate de consumptie bepaalt. Ook daar is er te veel sprake van een vrije markt die zichzelf onvoldoende corrigeert. Er zal dus in de voedselomgeving ingegrepen moeten worden om de beschikbaarheid van gezonde en duurzame voeding voor de consument veel gemakkelijker te maken. TcV heeft hiervoor een tienpuntenplan in voorbereiding. Daarmee willen wij o.a. het aantal verkooppunten van gezonde en duurzame voeding laten groeien en het aanbod van ongezond fast food terugdringen. Bij het bevorderen van een gezonde voedselomgeving gaat het om veranderingen in het aanbod en de marketing van partijen als supermarkten, cateraars en horeca. Deze kanalen hebben grote invloed op de consumentenkeuze. Nu zij uit eigener beweging te weinig doen aan de samenstelling, het assortiment en de promotie van producten is meer publieke druk nodig en zijn regels en wetten onvermijdelijk. Daarom werken wij aan beleidsvoorstellen om de productie en consumptie van dierlijke eiwitten terug te dringen. Wij steunen de groei van de productie en consumptie van plantaardige eiwitten en lobbyen daarvoor bij de regering en politieke partijen. We ondersteunen de benchmark van Questionmark die supermarkten gaat beoordelen op de mate waarin zij met hun assortiment en marketing inzetten op gezonde voeding. We werken mee aan een benchmark om werkgevers en cateraars te stimuleren om in hun eetgelegenheden medewerkers en gasten gezonde maaltijden aan te bieden. En we zijn initiatiefnemer van een onderzoek naar het effect van de bodemkwaliteit op het gewas en daarmee op de gezondheid van de mens die dit voedsel consumeert.
Oorzaak en gevolg
Ongezonde eetpatronen zijn zowel gevolg als medeoorzaak van een landbouw- en voedselsysteem dat onhoudbaar is geworden. Onze voorstellen beogen een transitie op gang te brengen waar consumenten beter van worden door producenten te prikkelen en te belonen voor datgene wat hun opdracht is: gezond en lekker voedsel aanbieden, dat duurzaam is geproduceerd en waarvoor een eerlijke prijs wordt betaald.
Sluit je aan en help de voedseltransitie te versnellen
Wij kunnen deze activiteiten alleen ondernemen met steun van onze leden. Inmiddels heeft TcV ruim 200 personen, bedrijven, organisaties en instellingen achter zich staan, waar wij zeer dankbaar voor zijn. Om het thema gezonde voeding juist in deze tijd verder te brengen, zoeken wij een verbreding en versterking van onze achterban. Wij willen jullie als lid daarom vragen dit column door te sturen aan relaties en vrienden waarvan jullie weten dat zij hier achter staan. Vraag hen of ze met ons mee doen middels het aansluiten bij onze beweging of het geven van een donatie. Dat kan via deze link: https://transitiecoalitievoedsel.nl/doe-mee/
Willem Lageweg
Directeur-kwartiermaker Transitiecoalitie Voedsel
