Skip to main content

Bodem centraal

Zeven aanbevelingen voor de slag om ruimte en stikstof

Samen werken aan een nationaal ruimte- en landbouwakkoord

31 maart 2021
Een brede initiatiefgroep van boeren, natuurorganisaties, wetenschappers en topmensen uit het bedrijfsleven doet het nieuwe kabinet zeven aanbevelingen voor de grote knelpunten op het gebied van natuur, landbouw en economie. De groep draagt oplossingen aan voor urgente vraagstukken als klimaat, stikstof, biodiversiteit en duurzame voedselproductie die voor boeren lonend is. 
Met de voormalige minister van Landbouw Cees Veerman als woordvoerder pleit de initiatiefgroep voor een langjarige nationale regie met harde doelen, een gebiedsgerichte aanpak en diverse stimulerende maatregelen. Het kabinet moet een plan maken dat de basis legt voor een breed gedragen nationaal ruimte- en landbouwakkoord waarin gezonde bodems, een gevarieerd landschap en biodiversiteit voorop staan. De groep ziet dit ais de enig logische route naar een toekomstbestendige verdeling van de schaarse ruimte, natuurherstel en een kansrijke duurzame productie van gezond voedsel. Voor de noodzakelijke transitie zal over een lange periode € 1,5 -2 mrd per jaar nodig zijn, te financieren uit grotendeels publieke en deels private middelen. 
De initiatiefgroep bestaat o.a. uit Frans Keurentjes (voormalig voorzitter Friesland Campina), Dirk de Lugt (voorzitter Cosun en BO Akkerbouw), Louise Vet (voorzitter Deltaplan Biodiversiteitsherstel), Alex Datema (BoerenNatuur), Hans Huijbers (Boerenraad), Ruud Zanders (Caring Farmers), Jannemarie de Jonge (College van Rijksadviseurs), directeuren van o.a. Natuurmonumenten, Natuur & Milieu, Bionext en Commonland, Rabobank CEO Wiebe Draijer, Triodos CEO Peter Blom, Eosta CEO Volkert Engelsman en gezaghebbende personen als Herman Wijffels, ‘stikstofhoogleraar’ Jan Willem Erisman, hoogleraar Imke de Boer (WUR), landbouweconoom Krijn Poppe en landschapsarchitect Berno Strootman. De oproep wordt ondersteund door ruim 30 organisaties en personen en is een initiatief van de Transitiecoalitie Voedsel en de Boerenraad.
Veerman: ‘ons land staat voor grote uitdagingen op het terrein van stikstof, klimaat en biodiversiteit. Gebrek aan ruimte voor woningbouw, energie, landbouw en natuur maken deze uitdagingen alleen maar complexer. Om boeren, natuur en economie handelingsperspectief te bieden zijn van het kabinet dringend visie, doelen, maatregelen en regie nodig. Een gezonde bodem en biodiversiteit moeten het uitgangspunt zijn voor het gebruik en beheer van grond. Het gaat om een integrale aanpak waar zeker 20 jaar mee gemoeid is. Dit vraagt van de overheid stevige uitvoeringskracht waarin geïnvesteerd moet worden en waar bezuinigingen niet op hun plaats zijn’.
Zeven aanbevelingen 
De initiatiefgroep doet de volgende zeven aanbevelingen

1. Nationaal akkoord. Zorg voor een plan dat de basis vormt voor een breed gedragen nationaal akkoord dat aansluit bij de EU Green Deal. Met daarin een integrale lange termijnvisie en wettelijk vastgelegde doelen op het gebied van klimaat, biodiversiteit, lucht (stikstof), bodemgezondheid, water en landschap.

2. Doelenbeleid. Zorg voor een doelenbeleid met afrekenbare doelen en duidelijke indicatoren op gebieds- en bedrijfsniveau. Hierdoor kunnen veel uitvoeringsmaatregelen worden afgeschaft en worden natuur, ondernemerschap en innovatie gestimuleerd. Maximale fysieke landbouwproductie is geen doel op zich. Het gaat om de maatschappelijke waarde van voedselproductie en andere landbouwdiensten en de bijdrage aan doelen op het gebied van klimaat, biodiversiteit etc.

3. Landinrichting. Werk aan landinrichting 3.0 met bodemgezondheid, biodiversiteit, water en landschap als leidende uitgangspunten, zowel voor landbouw en natuur als voor andere ruimtegebruikers zoals woningbouw, energie en bedrijfsleven.

4. Gebiedsgerichte aanpak en burgerparticipatie. Kies voor een gebiedsgerichte aanpak binnen wettelijk vastgelegde doelen en met veel ruimte voor burgerinitiatieven zoals de G1000 Landbouw.

5. Beleidsinstrumenten. Introduceer een aantal instrumenten die de omslag faciliteren zoals een stikstoffonds, een grondbank en een krediet- en garantieregeling. Zorg voor een systeem van waardering, beloningen en heffingen naar rato van de bijdrage van grondgebruikers en ketenspelers aan genoemde doelen. Zorg ook voor beloningen en heffingen om de verduurzaming van de consumptie te stimuleren, bijvoorbeeld door belastingen te verschuiven van arbeid naar consumptie door daarin ook de milieu- en gezondheidseffecten mee te wegen.

6. Uitvoeringskracht. Neem een paar krachtige bestuurlijke maatregelen om de uitvoering te borgen, zoals een coördinerend minister voor het beleid op het brede gebied van Ruimte, Landbouw en Natuur, een Landschapscommissaris (naar analogie van de Deltacommissaris) en een goed toegeruste uitvoeringsorganisatie.

7. Budget. Zorg gedurende 10-15 jaar voor voldoende middelen (ca € 1,5- 2 mrd per jaar) om de uitvoering en het onderling leren op alle schaalniveaus te borgen.
Perspectief 
Veerman: ‘deze op doelen gerichte aanpak geeft in ons dichtbevolkte land richting aan duurzaam ruimtegebruik. Zij versterkt de natuur en geeft duidelijkheid en ruimte aan boeren en bedrijfsleven voor een veilige en gezonde voedselproductie. Er ontstaan extra kansen voor ketenpartijen door zich met innovatie te richten op hoogwaardig en gezondheid-bevorderend voedsel voor vooral de nabij gelegen Europese markten. De maatregelen ondersteunen bovendien een gewaardeerde en betrokken rol van boeren in de samenleving. En dat is cruciaal want zonder boeren gaat deze door de samenleving gewenste omslag niet lukken’.

Oproep ondersteunen?
Scroll naar beneden om de oproep te ondertekenen.

In de bijlage staat de volledige tekst van de aanbevelingen aan het kabinet. Klik hier om deze te downloaden.

Deze oproep wordt gecoördineerd door een werkgroep die bestaat uit Cees Veerman, Jan Willem Erisman, Krijn Poppe en Willem Lageweg.
De initiatiefgroep is een initiatief van en wordt ondersteund door de Transitiecoalitie Voedsel en de Boerenraad.

Voor meer informatie en reacties:

Willem Lageweg: willem@transitiecoalitievoedsel.nl of 06-51294777

Over de Transitiecoalitie Voedsel en de Boerenraad

De Transitiecoalitie Voedsel is een brede coalitie van ca 200 bedrijven, organisaties en personen die werken aan een omslag in het landbouw- en voedselsysteem. De Boerenraad brengt duurzame en gangbare boeren bij elkaar om gezamenlijk te werken aan oplossingen die bijdragen aan toekomstbestendig boeren. Zie www.transitiecoalitievoedsel.nl en www.boerenraad.nl

 

Transitiecoalitie voedsel
Transitiecoalitie voedsel - Boerenraad

Downloads

Onderteken de oproep

Ondertekeningen

Bedrijf/OrganisatieNaam
Niet van toepassing. Ik ben gewoon een burgerPierre Schurgers
Duurendseind Streek-zorgboerderijTheo van Schaijk
Dierenarts / bestuurder (voorzitter NDG/oud-voorzitter LICG/ oud vice-voorzitter KNMVDLeen den Otter
UvA IBEDAnnemarie van Wezel
Vrije Universiteit AmsterdamNynke Schulp
Stichting Goeie Grutten/Goeie Grutten Impact FondsIlse Bastmeijer
Jos Candel
Climatecoach4uPeter Haring
SMC AmsterdamPeter Veer
SquarewiseJohannes Regelink
Wageningen URAnne van Doorn
TWR Consultancy i.o.Tjeerd Rijpma
HAS HogeschoolFrederike Praasterink
Netwerk Duurzame DorpenJohannes Lankester
Ellen van Gils
Ben Kubbinga
BionextThomas Schara
MPSDaan de Vries
Antonie Fountain
Wageningen University & ResearchJanjo de Haan
Marlou Michels
Hogeschool InhollandPatrick Huntjens
Bio Transitie ConsultantsTon Voncken
Avans HogeschoolMarius Monen
Molkfeebedriuw JornaFrank Jorna
Omgevingsdienst GroningenJoke Ensing
Niek Thijssen
Climate CleanupSven Jense
Wageningen Economic ResearchPetra Berkhout
Bas Harmsen
De Waard Eetbaar LandschapFransjan de Waard
Green CreationRianne ten Veen
Peter Cauwenberghs
Anke Grunefeld
Wing/ AtelierOverijsselFrank Stroeken
Wageningen UniversityPytrik Reidsma
Voncken coaching en adviesIngrid Voncken
IVNEveline Van Oudbroekhuizen
D Saaltink
Bart Specken
Veenweiden InnovatiecentrumFrank Lenssinck
YnbusinessTabe Bruinsma
Clusius collegeRosemarie Slobbe
Provincie GelderlandNatascha Groot
W'aarde ControllingSaskia Michels
Wageningen Plant ResearchJan Hassink
Jan Pieter Mudde
Rogier Battem
CosunMarijke van Hooijdonk
Decade Of ActionMark Aink
Groene MeentSusanne Van Eps-Habibe
Interim directeur ZuivelNL, Voormalig CEO CRVRoald van Noort
Huiberts biologische bloembollenJohn Huiberts
Sim van der Linde
De TekstsmidChris Bernasco
Hans Voortman
NatuurmonumentenLoran Tinga
Nutri-use BVHenk Schreurs
InterconnACTLoeki Schaeffers
AgrifirmSieti van Houten
De Gemeynt / Transitiecoalitie VoedselJan Paul van Soest
Marco Adema
Ton de Nijs
Ronald van Harten
Jan Bruinenberg
Mario van Asseldonk
ArcadisReinoud Kleijberg
Stichting Oude Landgewassen Larewn (SOLL)Michiel Korthals
Braas Proces- en ProjectmanagementGert-Jan Braas
Maarten Schikker
Water NatuurlijkMartin Jansen
Henk Kinds
Goldschmeding Foundation/Ambassadeur Bewust BodemgebruikBirgitta Kramer
AgimotionJos Koopman
Buys van NatureJan Buys
Bart de Vries
MTS Spronk-BoerAdry Spronck
Maatschap van DiemenArjan van Diemen
Knowledge Innovation in Management and OrganisationKimo van Dijk
Doekele Haagsma
Gemeente EdeMaartje Schlebusch
Enzazaden EnkhuizenNico Stosz
Fruitteeltbedrijf 't Wed WerkhovenGeert-Jan van Dijk
Ineke Raaijmakers
ArcadisJoris Stroobach
De Organisatie ActivistAn Kramer
Gert van Gerner
Haiko NatuurlijkHaiko van der Velde
Embassy of the EarthFrank Heckman
De MelktapperijHeleen Lansink-Marissen
Lectoraat Aeres HogeschoolRon Methorst
RL WetenschapsredactieRianne Lindthout
MelkveehouderijEvert Smink
Heerlijkheid de HareMartien Spitzen
Kunst en Landschap Noord Nederland (i.o.)Robert Rosendal
Provincie Noord-BrabantGeert Thyssen
Marie Chevalier
Less consultancyInge Engels
Wolbert van Dijk landscape / urbanismWolbert van Dijk
CommonlandJuliette Westerink
Hurly BurlyJill Overmaat
OvermorgenLisa Olsthoorn
Wageningen UniversiteitHenk Oostindie
Mugmedia/De nieuwe nuRita van Biesbergen
TiasLars van Eikelenburg
TiasLars van Eikelenburg
Eetbaar AmsterdamAnnet van Hoorn
Erven Nibbilein - DiesveldTheo Nibbeling
Sergueï Markovic
Ernst Oosterveld
St. Tussen Hemel en AardePeter Geraerts
Bac2natureMarco van Es
LTO SallandRudie Haarman
Impact Economy FoundationHerman Mulder
Aneke Olthoff
Wageningen Envirnmental ResearchRobert Baayen
IjssellandschapJudith Snepvangers
Hogeschool SaxionAnton Dijkstra
PW personal trainingPaul Witte
Plant health cure bvPius Floris
Triodos BankRuben Wester
UvASoheila Najand
Overijsselse Particulier GrondbezitJoukje Bosch
Einerhand science and innovationSandra Einerhand
Triodos BankMatthijs Nagtegaal
MTS Spronk-BoerAndry Spronk
MTS. SchimmelWieke Schimmel-Galam
GArdient natuurontwikkelingJetze Kamerling
Landschap OverijsselR Blijleven
CFCSonja Timmer
Pentascope, HvA, Sha-VerbindingSharona Ceha
Waterschap ZuiderzeelandAndries Poppe
DIrecteur Natuur en Milieufederatrie DrentheReinder Hoekstra
Triodos BankDavid Samama
PlushuisNicolaas van Everdingen
Joep van der Veen
Annermarie Lodder
NLBIFNiels Raes
ORG-IDCaroline van de Veerdonk
vm. Minister VROM/ Bestuurder /ToezichthouderSybilla M. Dekker
Werkgroep Biodiversiteit WestbroekAndre Laarakker
AVCA (onafhankelijk adviseur)Arine Valstar
BurgerCarla Bohncke
Royal Reesink B.V.Gerrit van der Scheer
Wageningen UniversiteitTamika Wopereis
ParticulierT Van Oorschot
burgerMarieke Haaker
ParticulierRichard Nix
W'aarde controllingSaskia Michels
UWVFemke Heemskerk
burgerJudith Karis
ParticulierSteven Gehner
MVO Marketing VibesMarja Vermeulen
particulierGoossen Hoenders
vZB ConsultancyFloris van Zinnicq Bergmann
Groene Hart GidsJ.A. Van der Willik
particulierTessel Kans
particulierBart Oost
TWR Consultancy i.o.Tjeerd Rijpma
particulierHenrica Meinderts
Friese Milieu FederatieHans van der Werf
Universiteit Maastricht (emeritus hgl Voedingsepidemiologie)Pieter Dagnelie
Bureau Waardenbrug, natuurinclusief ontwerpMascha Visser
VOF Boerderij AchtervennenSjaak Hoogendoorn
Wageningen UniversiteitCor van der Weele
MSC keurmerk duurzame visserijHidde van Kersen
burgerEd Verheij
Soil4ULiesbeth Cremers
em hoogleraar economie WURArie Kuyvenhoven
nvtAli Remmelts
Federatie Particulier GrondbezitRoel Robbertsen
Drechtstadsboer NGORobert Klaassen
CSA Netwerk NederlandBregje Hamelynck
Wageningen ResearchLennart Fuchs
ParticulierDavid-Jan Romijn
BurgerDaphne Schoop
NatuurfederatieSusan Ghuijs
WorldStartupMathijs Koper
Voorzitter RvB ABAB Accountants & AdviseursRonald Meijers
NatuurmonumentenMarc van den Tweel
nvtLiane Ruijs
Nederlands Instituut voor EcologieGeert de Snoo
Feedback GlobalFrank Mechielsen
Natuur & MilieuMarjolein Demmers
Buurtinitiatief leefbaarheid N348/EllecomsedijkBe Betty.suurenbroek@ziggo.nl
Bureau BoelensLouise Boelens
Aequator Groen & RuimtePeter Sloot
WURErna Voskuilen
EostaVolkert Engelsman
Nationaal Park Drentsche AaJaap Verhulst
GreenjobsAnnemiek Nusmeijer
gepensioneerdAart Karssen
Stichting de Nieuwe LeefstijlKo Henneman
College van RijksadviseursJannemarie de Jonge
Patty KluytmansPatty Kluytmans
TransitiemotorOnno van Sandick
VISSER waterbeheerSteven Visser
voorzitter Cosun en BO AkkerbouwDirk de Lugt
Louis Bolk InstituutIlse Geijzendorffer
TWR Consultancy i.o.Tjeerd Rijpma
Triodos BankInge Tjeerdsma
ParticulierJan Matthijssen
voorzitter Friesland CampinaFrans Keurentjes
CLMEdo Dijkman
DOENCarol Gribnau
Vormgevers van ToekomstPatrick Kaashoek
WaterNatuur RijnlandP.C. de Ruiter
BoerenraadHans Huijbers
Landschapsarchitect en vm Rijksadviseur Fysieke LeefomgevingBerno Strootman
ANV Groen SallandRinus Bos
Vakantiehuis La TulipeRob De Vries
Mts AA vd Belt en M.A. VlassakAlfons Vd Belt
em hoogleraar WUR & voorzitter Deltaplan BiodiversiteitsherstelLouise Vet
vm voorzitter SER en vm bewindvoerder WereldbankHerman Wijffels
Water Natuurlijk Aa en Maas / IVN Uden / sVLUErnest de Groot
Jan ten HoveJan Ten Hove
WURLotte Veenemans
voorzitter BoerenNatuurAlex Datema
WURImke de Boer
Cowhouse International bvRinse Andringa
Vof JagtenbergM Jagtenberg
vm minister van LNVCees Veerman
WURJeroen Candel
Ambassadeurs van het Initiatief Bewust BodemgebruikFelix Rottenberg
Stichting Lingewaard NatuurlijkEwald Nijenhuis
vm landbouweconoom WURKrijn Poppe
Voorzitter raad van bestuur Alfa AccountantsFou-Khan Tsang
Wij.landMara van den Berg
Wij.landDanielle de Nie
Universiteit LeidenJan Willem Erisman
vm voorzitter LTOAlbert Jan Maat
LandschappenNLHank Bartelink
De Bloemplaat HoeveChristian Van Winden
BestuurderPieter van Geel
em hoogleraar bodemkunde WURJohan Bouma
Bee FoundationSonne Copijn
Buro BiestArjan Schoemaker
Rabobank NederlandWiebe Draijer
Verrijkende LandbouwLiesbeth Schipper
NewClimate & CoGieljan Beijen
Ons ETenLiane Lankreijer
Triodos BankPeter Blom
em hoogleraar bodembiologie WURLijbert Brussaard
IMPACTING todayMuriel Arts
zelfstandig adviseur / voormalig DG bij ministerie LNVAnnemie Burger
CommonlandWillem Ferwerda
AvalonMartien Lankester
particulier / imkerWillem van Erk
Werkgroep Red GelderlandMarjolien Rotsteeg
KoppertAdriana Lek
Specialist integraal beheer WaddenNorbert Dankers
Vereniging voor biologisch dynamische landbouw en voedingAlbert Wegman
Info@caringfarmers.nlCaring Farmers
werkgroep BiodiversiteitBuitengebied Zeist e.o.siert de vos
NLBIFNiels Raes
Bui-TeGewoon l groenprojectenRudi Terlouw
Triodos BankCaja Heikens
Stichting dEVENTerG.J. Lambers
ParticulierMarjon Krol
ElishebaEls Beukelman
Van Dedem Den Berg stichting/ Havezate Den BergFloor Van Dedem
agrarier / bestuurderTon Kempenaar
Sustain CreatiKMiriam Kronenberg
Bedrijf/OrganisatieNaam