Gebiedsrentmeester kan partijen in beweging krijgen

Diverse gebiedsprocessen in Nederland kampen niet alleen met een gebrek aan financiële middelen, maar blijven ook steken in het eigenbelang van betrokken partijen. Zolang het eigen belang de voornaamste drijfveer van partijen blijft, komen we geen steek verder. Een onafhankelijke strategische gebiedsrentmeester kan dit proces doorbreken en partijen in beweging krijgen richting uitvoering.

Deze gedachte, die we binnenkort bespreken met ambtenaren van het ministerie van LVVN,  is als idee ontstaan in overleg met andere boeren die betrokken zijn bij gebiedsprocessen in onder andere Groningen, Utrecht, Noord-Holland en de Achterhoek en de TcV. Wat ons betreft is het een missende schakel in elk gebiedsproces. Persoonlijk ben ik ervan overtuigd dat deze onafhankelijke strategische gebiedsrentmeester een absolute must is voor een succesvolle integrale gebiedsgerichte aanpak in het landelijk gebied.

24 miljard

Met elkaar stellen we vast dat er helaas weinig over is van de 24 miljard euro die eerder beschikbaar was voor het NPLG, het overheidsprogramma om in de diverse gebieden werkbare oplossingen te ontwikkelen op het terrein van bodem, water, stikstof, natuur en perspectief voor boeren. Er is nog slechts een fractie daarvan beschikbaar, en betrokken partijen vechten elkaar de tent uit bij de verdeling ervan. Dat laatste zou ook het geval zijn bij de eerder genoemde 24 miljard, en daar zit naar onze mening de kern van het probleem: zo lang een ieder – of het nu de lokale overheid, het waterschap, de natuurbescherming of een boerenorganisatie is – zijn eigen belang voorop blijft stellen, komen we niet verder.

Boerenverstand

Als boer die zijn verdienmodel zoekt in een combinatie van agrarische productie en maatschappelijke dienstverlening, voel ik dat op mijn klompen aan. Als we niet in staat zijn om met z’n allen een gemeenschappelijk doel te formuleren en alleen maar slaaf blijven van ons eigen gelijk, zal het niet lukken om als gebied stappen voorwaarts te zetten. Los van mijn boerenverstand is er ook wetenschappelijk bewijs voor deze stelling: de Nobelprijs- winnende econoom John Nash liet al zien dat louter rivaliteit niet tot de beste uitkomst voor allen leidt. Juist het aanpassen van je eigen strategie aan de belangen van anderen kan ervoor zorgen dat alle deelnemers aan ‘het spel’ gezamenlijk het meeste voordeel creëren.

Geen belang

Als we dit toepassen op de gebiedsprocessen in Nederland, dan is er dus bovenal behoefte aan een regisseur, die zelf geen enkel belang in het gebied heeft. Die de partijen kan aanspreken op hun bijdrage aan de geformuleerde gebiedsdoelen op het terrein van landbouw, natuurherstel, klimaatadaptatie, waterbeheer en leefbaarheid. De  gebiedsrentmeester die wij voor ogen hebben kan ervoor zorgen dat partijen hun strategie meer in lijn brengen met het collectieve belang van het gebied, omdat ze weten – of van de rentmeester nog eens uitgelegd krijgen – dat er meer is dan het eigenbelang. Bijvoorbeeld een streek die welvarend blijft: met boeren die een inkomen halen uit landbouw én natuur, met natuurbeschermers die boeren de ruimte geven waar dat kan, met inwoners die ervaren dat de bedrijvigheid in hun gebied noodzakelijk is voor een bloeiend verenigingsleven.

Door zo alle betrokken partijen te committeren aan het gemeenschappelijke doel, ontstaat de basis voor uitvoering: dat er eindelijk meer gebeurt dan alleen maar praten.

Andere vormen

Op deze manier kan er ook ruimte ontstaan voor andere vormen van landbouw dan de gebruikelijke. Persoonlijk denk ik dat we af moeten van de traditionele denkwijze dat alleen voedselproducten voor het boereninkomen kunnen zorgen. Dat heeft lange tijd zo gewerkt, maar inmiddels zien we dat verder intensiveren en schaal-vergroten om de kostprijs te drukken geen gezond perspectief meer is. Op mijn eigen bedrijf Landerij De Bunte in het Twentse Oele werken we al jaren op basis van een combinatie: stamboek-fokschapen houden om lammeren te verkopen voor fokkerij en weiderij, groepen ontvangen op ons bedrijf om een toelichting te geven op kringlooplandbouw en een contract met de overheid voor kringlooplandbouw, natuurbeheer en waterberging. Ik haal ongeveer de helft van mijn inkomen uit het laatste, dat is vastgelegd in een 30-jarig contract voor Boeren met Natuur. Dat is dus geen subsidie, maar een beloning voor maatschappelijk gewenste producten en diensten. De hoogte van die vergoeding is in Nederland gebaseerd op compensatie van lagere productie en hogere kosten. De EU-spelregels laten ruimte om die vergoeding met nog eens 20 procent te verhogen. Dat zou een mooie extra stimulans zijn voor de vele boeren die inzien dat het oude model vastloopt en op zoek zijn naar een nieuw en beter verdienmodel.

Corney Niemeijer, multifunctionele boer en leverancier van publieke diensten in Oele (OV).