Positieve daadkracht. Dat stond vooral op het menu tijdens het vijfde Plan The Future Diner met aansluitend het Nationaal Voedseldebat op 18 november 2025. Je proefde het aan de tafels en in de woorden van de sprekers: dit zijn partijen die samen vooruit willen komen. 220 stakeholders van 121 organisaties kauwden met 4 Tweede Kamerleden enthousiast op kansen voor een toekomstbestendig landbouw- en voedselbeleid. Want die zijn er, maar we moeten ze wel pakken.
Bekijk hier onze aftermovie of scroll naar beneden voor het volledige verslag
Reuzen en barrières overwinnen
Host voor het eerste deel van de avond is Natascha Kooiman, medeoprichter van de Transitiecoalitie Voedsel. Eerder die dag presenteerden vertegenwoordigers van D66, GroenLinks-PvdA, CDA en VVD toevallig een gezamenlijke visie voor verduurzaming van land- en tuinbouw. “Helemaal in lijn met waarom we vanavond bij elkaar zijn.” Natascha schetst een vrije interpretatie van het sprookje Sjaak en de bonenstaak: reuzen en barrières overwinnen hoort bij de eiwit-/voedseltransitie, maar daarna heb je goud in handen.
“We hebben koplopers die hun nek uitsteken hard nodig, en juist daarom moeten we ervoor zorgen dat zij niet alleen staan. Het spek is inmiddels van de botjes, het systeem loopt tegen grenzen aan, en er is een duidelijke visie nodig op landbouw en voedsel, met ambities én beleid dat die ambities ondersteunt. Daarin willen we vanavond onze tanden zetten. De politiek moet hierin een nog grotere rol krijgen. Om richting te geven, drempels weg te nemen en de beweging die er al is te versterken.”
Goed op weg
Tijdens het diner van The Farm Kitchen – 100% plantaardig, biologisch, lokaal én Schijf van Vijf-proof – zijn er drie presentaties. Freya Hiemstra van ProVeg introduceert het gloednieuwe platform Eiwitstand.nl. Daarop staan de stappen die ruim 190 organisaties al hebben gezet voor een meer plantaardig voedingspatroon in Nederland. “Voor een succesvolle eiwittransitie is een social tipping point nodig van 25% van de bevolking. Dat punt hopen we in 2030 of eerder te bereiken. We zijn goed op weg want 65% van die 190 organisaties zet al groene stappen. Supermarkten bieden een groeiend plantaardig aanbod, met bijna wekelijks nieuwe producten. In de vrijetijdsector zie je bijvoorbeeld dat Artis geen vlees en vis meer op het menu heeft en naar 100% plantaardig in 2030 streeft. In het onderwijs zetten alle universiteiten plantaardige stappen en de TU Delft heeft al een vleesvrije kantine. Cateraars bieden steeds vaker plantaardig als standaard optie.”
De overheid stelde al een mooi doel: 50% plantaardig in 2030. Wat kan de politiek doen?
“Belemmerende maatregelen – zoals het verbod op vleesnamen en zwaardere belastingen voor plantaardige zuivelalternatieven – wegnemen. Zorg voor ruimte en stimuleer plantaardig in plaats van die tegenwerking.”
Durf
Chris Polkamp, hoofdredacteur van Eiwit Trends, zwaait met een gouden envelop. Onder tromgeroffel op de tafels maakt hij de Eiwit Uitblinker van het jaar bekend. Alle genomineerde partijen kenmerken zich door durf, maken innovatieve producten en zoeken samenwerking. Maar Vegetarian Butcher Collective blinkt hierin uit. CEO Willem van Weede vindt de prijs een mooie opsteker voor zijn mensen die “door een enorm proces gaan door het samenvoegen van twee bedrijven. Wij gaan de plantaardige markt vergroten en de vleesconsumptie afremmen.” Willem sluit zich aan bij de oproep van ProVeg:
“Verminder drempels voor plantaardige consumptie en veeg onzinnige discussies over vleesnamen van tafel.”
Om de consument te inspireren anders te kiezen in de supermarkt, is er nu het Beter dan Super doe-boek. Een initiatief van de RVO met daarin een boodschappenlijst voor een droomsupermarkt met eerlijk, voedzaam en sociaal eten, dat zorgt voor plezier en verbinding. Ontwerper Dorine van den Beukel: “Met dit boek willen we graag aan tafel met mensen die vanuit hun rol in het voedselsysteem willen meedenken over een beter supermarktsysteem. Als startpunt voor dialoog, niet als kritiek op supermarkten.”
Pleidooi voor polderen
Het tweede deel van de avond staat in het teken van het Nationaal Voedseldebat dat voormalig politicus Thijs Berman op scherpe en joviale wijze modereert.
Roald Lapperre, secretaris-generaal van het ministerie van LVVN, belooft geen gepeperde politieke mening, maar wel een ‘amuse’ voor het debat. “We hebben te maken met een enorm onzekere geopolitieke situatie op handelsgebied die heel veel betekent voor voedselketens. Het vertrouwen in het open internationale handelssysteem is weg. Dit vraagt om een strategie die voedselzekerheid en veiligheid verbindt.” Hij benadrukt het belang van Europa hiervoor. “De meeste relevante wet- en regelgeving komt daar vandaan, en onze voedselzekerheid steunt op de Europese markt.”
Roald houdt een pleidooi voor polderen.
“Daar zijn wij Nederlanders goed in: afspraken met je buren maken, zoeken naar gezamenlijkheid en gedeelde uitdagingen aanpakken. Dus laten we samen bruggen slaan, omdat we op die manier verder komen met de ingewikkelde vraagstukken. Of het nou gaat om stikstof, natuurherstel of toekomstperspectief voor de landbouw: samen staan we sterker. Ons wachten enorme uitdagingen waarvoor we iedereen hier aan tafel heel hard nodig hebben. Dat willen wij vanuit LVVN graag samen met u allemaal doen, onder leiding van de politiek.”
Garanties voor boeren
Frits Klaver, Global Leader Strategic Impact Assessment bij Deloitte, rekende het huidige landbouwsysteem kritisch door in een maatschappelijke kostenbatenanalyse. “Als we ons voedselsysteem willen veranderen, vraagt dat inzet van ons allemaal. De biologische landbouw in Nederland blijft al jaren steken op ongeveer vijf procent. De boer wil wel veranderen, maar heeft garanties nodig. Hoe nu verder? Laten we daar vanavond achter komen!”
Hoe vinden we gemeenschappelijke grond? Thijs peilt het bij de aangeschoven Kamerleden. Anne-Marijke Podt (D66) is positief gestemd. “We hebben heel enthousiaste leden met een groot hart voor landbouw en natuur. Ik vind het fantastisch dat zij de verbinding zoeken met andere politieke partijen en zonder blokkades samenwerken.”
Wat moet er met onze voedselproductie gebeuren? Joris Lohman (CDA): “Het grote vraagstuk is dat de verduurzaming van de keten ergens betaald moet worden. Op dit moment moeten vaak boeren dat doen. We willen dat die kosten over de hele keten worden uitgespreid.” De garanties die boeren nodig hebben, moeten ook gaan over een langetermijnvisie op de landbouw, vindt Anne-Marijke. “Geef een duidelijke duurzame richting, zeg eerlijk dat het pittige besluiten kan vergen maar daar gaan we bij helpen want dit is een maatschappelijke opgave.”
Laura Bromet (Groen Links-PvdA): “Ik ben blij dat ik met deze twee partijen aan tafel zit, want ik denk dat we er wel uit kunnen komen. We zijn er allemaal van overtuigd dat het anders moet. Ik zou ook gewoon heel concrete afspraken willen maken. Bijvoorbeeld: we stoppen met bestrijdingsmiddelen waar PFAS in zit. We gaan zorgen voor een regeling die het biologische boeren makkelijker maakt om over te schakelen. Gewoon heel praktische maatregelen die de boel in beweging gaan brengen.”
Koplopers belonen
Jan Buining, oprichter van TastyBasics, leidt de volgende debatronde in. In de supermarkt zijn nog steeds veel verleidingen tot ongezonde en niet duurzame keuzes.
“De oplossing zit in een tweeledige transitie: het versterken van een gezond en duurzaam aanbod met steun van overheid en koplopers, en het elimineren van praktijken die ongezonde keuzes stimuleren.”
Hij pleit voor een level playing field met duidelijke regels, zodat bedrijven kunnen concurreren op basis van maatschappelijke waarde. De Kamerleden zijn het roerend eens dat je hoop moet putten uit de koplopers en die moet belonen. Anne-Marijke: “Laten we die op de best mogelijke manier ‘een kontje geven’ zodat ze kunnen doen waar ze goed in zijn.”
Wederombouw
Landschapsarchitect Jannemarie de Jonge pleit voor een ‘wederombouw’ van Nederland. Met een gebiedseigen aanpak die ruimte geeft aan maatwerk en uitnodigt om energie en talenten van het gebied in te zetten. Melkveehouder Dick Looman werkt al gebiedseigen samen. Waar loopt hij tegenaan, wat heeft hij nodig?
“Politiek, geef ons vertrouwen om deze doelen te halen. Stel een kader vast met duidelijke doelen voor de komende tien jaar in de Achterhoek/Gelderland en laat de boeren daar gezamenlijk aan werken.”
Ines Kostić (Partij voor de Dieren) heeft dat vertrouwen. Zij wil dat boeren met al hun kennis en kunde echt weer boerenvakmanschap kunnen bedrijven, in plaats van steeds meer managers te worden.
Winst van vanavond
Voormalig minister van landbouw Gerda Verburg geeft haar observaties van de avond. “De vergunningstelsels in Nederland zijn zo ingewikkeld geworden dat het eigenlijk niet meer leuk is omdat je altijd wel tegen een muur oploopt. Daarbij komt dat de regels die we nu hebben voor produceren en werken in de voedselketen niet passen bij de komende tijd. Los dit op in een keten en sluit een akkoord met maatschappelijke partners. Zorg dan ook dat er weer een maatschappelijk platform komt waar de spelers elkaar kunnen ontmoeten. Ga inderdaad polderen, want dat wordt nu te weinig gedaan.
We gaan met elk probleem direct naar de politiek en dan komt er weer een motie en dan is het weer niet opgelost. Dus we zullen ook met elkaar verantwoordelijkheid moeten nemen in zo’n platform. Dat is een weg naar voren en dat is de winst van vanavond.”
Jan Paul van Soest, directeur Transitiecoalitie Voedsel, doet een optimistische strik om de avond.
“We hebben natuurlijk ook een periode gehad van ‘elkaar de maat nemen’ maar ik zie nu een heel andere stemming. De setting van vanavond belooft een nieuwe stijl van samenwerking en met elkaar proberen problemen op te lossen. Laten we dit met z’n allen doen!”
