‘Het maatschappelijk middenveld is aan zet in de voedsel- en landbouwtransitie, en dat zijn wij.’ Met die woorden opende Jan Paul van Soest, directeur-bestuurder van TcV (let wel: interim af!), de ledendag op 20 juni. Hij schetst een toekomstbeeld waarin we niet wachten op de overheid, maar zelf het heft in handen nemen. Want in een tijd van politieke onzekerheid en complexe wereldwijde uitdagingen ligt daar volgens hem de sleutel. Het is aan ons, koplopers en welwillende partijen, om concrete strategieën te ontwikkelen en samenwerking te stimuleren.
Tijdens deze ledendag, bij de kleurrijke en levendige Groene Afslag was de centrale vraag: Wat is er nú nodig om vaart te maken met de voedsel- en landbouwtransitie? De dag, exclusief voor leden van TcV, deed TcV een appel op de waardevolle kennis en inzichten van haar leden, om samen koers te bepalen.
Van chaos naar transitiemuziek
’Complexe problemen kun je alleen oplossen met complexe strategieën’. Samen staan we voor die taak, aldus Natascha Kooiman, oprichter TcV en artistiek leider van het eiwitprogramma. We bevinden ons in een uitdagende, chaotische fase van de transitie, waarin iedereen zijn eigen geluid laat horen zonder op elkaar af te stemmen. Het resultaat: ‘herrie’. We kunnen onze collectieve impact vergroten als we werkelijk gaan samenwerken. Dan klinkt er geen herrie meer, maar spelen we transitiemuziek.
Waarom is deze stap zo lastig? Vaak houden organisaties, passend bij hun archetype, vast aan de strategieën die daarbij passen. Zo blijft de ‘campaigner’ bijvoorbeeld hangen in actievoeren, zonder zinvolle compromissen te sluiten. De ‘innovater’ heeft als verdienmodel het uitvoeren van projecten, zonder ooit op te schalen. Een glimp van herkenning bij enkele aanwezigen, direct gevolgd door de vraag: hoe komen we dan toch verder?
Aanpak(ken)
Dat antwoord hangt af van het thema. Natascha Kooiman, Maritha Werther (programmaleider belonen en beprijzen) en Bregje Hamelynck (programmaleider duurzame landbouw) lichten toe voor welke aanpak zij kiezen in hun programma’s:
- Duurzame landbouw: Groenboeren wordt het nieuwe normaal. Tegen 2035 moet minimaal 50% van de boeren een groen verdienmodel hebben, natuur en landbouw in balans zijn op 50% van de landbouwgrond, en duurzame producten voor iedereen toegankelijk zijn. Daar is passend onderzoek, kennisdeling en samenwerking tussen wetenschap en praktijk de basis.
- Belonen en beprijzen: Ecosysteemdiensten verdienen actieve waardering. Goed ecosysteembeheer levert concrete voordelen op: het legt CO₂ vast, bevordert biodiversiteit, verbetert de water- en landschapskwaliteit en versterkt de klimaatbestendigheid. Om deze waarde zichtbaar én verzilverbaar te maken, moeten we bestaande mentale modellen herzien, schadelijke landbouw- en voedselsubsidies afbouwen, en beloning en beprijzing organiseren zodat ‘de vervuiler betaald’.
- Eiwittransitie en voedselomgeving: De focus ligt op het versnellen van de eiwittransitie en het bevorderen van gezond voedsel. Initiatieven zoals Eiwittransitie.nl, de Gezonde Voedseltransitie en PACT ondersteunen koplopers bij het nemen van de juiste stappen. Negatieve of belemmerende frames worden omgebogen naar positieve, activerende verhalen die onder meer politieke bewegingen kunnen beïnvloeden.
Samen aan de slag
Maar dat kan TcV niet alleen. Sterker nog: dat willen we niet alleen. Daarom stelden de drie programmaleiders namens hun teams één vraag aan de aanwezigen. In break-out sessies bogen de leden zich vervolgens over het antwoord op deze vraag.
- Eiwit: Welke overtuigingen over de eiwittransitie leven er volgens jou in het politieke debat? En hoe kunnen wij het verschil maken door met onze woorden belemmerende denkbeelden om te buigen naar een verhaal dat de politiek wél in beweging krijgt?’
- Belonen en Beprijzen: Hoe kijken jullie naar de verwaarding van ecosysteemdiensten? En waar zien jullie hier kansen voor?
- Landbouw: Welke kennisvragen zijn er om van ‘groenboeren’ het nieuwe normaal te maken?
Hoopvolle opbrengst
Naast alle individuele geluiden bleek tijdens de plenaire terugkoppeling aan het einde van de dag dat er ook eensgezindheid bestaat over de benodigde aanpak: succesvolle transities vragen volgens de TcV-leden om actieve, positieve framing, gedeelde en toegankelijke kennis, samenwerking tussen stakeholders, slimme financiële prikkels en een integrale blik op voedsel en landbouw waarin maatschappelijke waarden zoals gezondheid, gemeenschapszin en lokale verbondenheid worden geïntegreerd. De TcV kan aan de slag met de input en zoekt haar leden graag op voor vervolgstappen.
De weg naar een duurzame, gezonde en toekomstbestendige voedsel- en landbouwsector ligt open. Het is aan ons om die weg te blijven bewandelen, samen en vastberaden.
Zachtjes zwelt de muziek aan, die voorzichtig maar onmiskenbaar aan kracht wint…
