Transitiecoalitie Voedsel blij met ambities van het nieuwe kabinet. Zorgen over ontbreken heldere visie en uitvoeringskracht van de overheid.
De Transitiecoalitie Voedsel en de initiatiefgroep Regie op Ruimte[1] zien het nieuwe regeerakkoord als een eerste kabinetsbrede aanzet tot de hoogst noodzakelijke transitie in de landbouw- en voedselsector. De ambities zijn hoog en er worden ruime budgetten beschikbaar gesteld. Dat is bemoedigend en tegelijkertijd risicovol. De grote vraag is of de overheid de hiervoor noodzakelijke regie en uitvoeringskracht kan leveren. Wij zijn daar niet gerust op. Het coalitieakkoord geeft onvoldoende duidelijkheid over de vraag hoe alle ambities gerealiseerd gaan worden. Dat brengt het risico met zich mee dat de grote bedragen die nu beschikbaar komen niet doelmatig worden besteed. We missen een heldere visie op de toekomst van de landbouw. Ook ontbreekt een visie op integraal voedselbeleid en het belang daarvan voor de volksgezondheid. En hoewel over regie en uitvoeringskracht hoopvolle woorden worden gesproken is er op die terreinen nog veel nodig om vertrouwen te hebben in een goede afloop.
We onderschrijven het streven naar een circulaire economie, de klimaatdoelen en kringlooplandbouw. Daarbij passen ook de verschillende voorstellen om veroorzakers van vervuiling en uitstoot extra te belasten. Het akkoord zegt terecht dat de rol van de keten niet vrijblijvend mag zijn. De stikstofdoelen zijn ambitieus maar strekken slechts tot 2030. Daarna zal nog een hele slag gemaakt moeten worden om de natuur op het gewenste niveau te brengen. Het valt bovendien op dat biodiversiteit maar beperkt wordt genoemd.
Landbouw/landelijk gebied/natuur
We juichen het toe dat het nieuwe kabinet water en bodem tot sturende uitgangspunten maakt voor ruimtelijke planvorming. Ook onderschrijven we de integrale en gebiedsgerichte aanpak. Beide aspecten hebben we in het manifest ‘regie op ruimte’ nadrukkelijk bepleit. We missen heldere kaders waarbinnen boeren zich kunnen ontwikkelen. Ook ontbreken voorstellen waarmee boeren (en andere ondernemers) worden beloond voor hun bijdragen aan maatschappelijke doelen. Daarmee wordt een belangrijke kans op positieve prikkels gemist.
Met het Nationaal Programma Landelijk Gebied, waarvoor € 25 miljard beschikbaar komt, kan een begin worden gemaakt met een langjarige herinrichting van het landelijk gebied. Dat zal moeten leiden tot nieuwe perspectieven en zekerheid voor de landbouw en tot een forse verbetering van de natuur en de leefomgeving in het buitengebied. Dit gaat echter veel tijd kosten en zal dus voorlopig niet de duidelijkheid bieden die boeren zo hard nodig hebben.
Regie en uitvoering
De grote maatschappelijk opgaven en de hoge ambities van de nieuwe regeringscoalitie stellen zeer hoge eisen aan regie en uitvoering. Op dat terrein heeft de overheid de afgelopen jaren veel aan kracht verloren. Het zal nu moeten gaan om een geheel nieuwe balans tussen regie van het rijk, de rol van andere overheden en een gebiedsgerichte en maatschappelijk breed gedragen implementatie. De nu gepresenteerde voorstellen roepen nog veel vragen op en leiden tot veel bestuurlijke drukte. Zo is de vraag of de regiefunctie die voor de ruimtelijke ordening wordt belegd bij de nieuwe minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening goed uitpakt voor de inrichting van het landelijk gebied. Daarnaast wordt veel uitvoering bij de provincies gelegd die plannen moeten maken die na beoordeling van een autoriteit kunnen worden gefinancierd. Hier ontbreken nog de kaders en de wettelijke verankering. Bij de verdere uitwerking hiervan bepleiten wij een actieve en grote betrokkenheid van maatschappelijke actoren die op dit terrein al nauw met boeren, natuurorganisaties en andere stakeholders in het gebied samenwerken. Voorts ondersteunen we eerdere voorstellen voor burgerberaden.
Voeding, gezondheid en duurzaamheid
Gezonde voeding is van groot belang voor de volksgezondheid. Corona en veel leefstijl gerelateerde ziektes zoals obesitas, diabetes type 2, hart- en vaatziektes en kanker bewijzen dat iedere dag. RIVM rekent uit dat Nederland jaarlijks ca 13.000 voedsel gerelateerde doden telt (exclusief corona). De Transitiecoalitie Voedsel is daarom blij dat de nieuwe regeringscoalitie de bewuste en gezonde keuze wil stimuleren en de ongezonde keuzes wil ontmoedigen. We ondersteunen de voorstellen voor een extra belasting op suikerhoudende producten en een verlaging van de BTW op groente en fruit. Maar deze maatregelen zijn niet voldoende. Er is meer inzet nodig op de verbinding van duurzaamheid en gezondheid, op de eiwittransitie, op het bevorderen van een juiste en eerlijke prijs en op de rol van voedselaanbieders (de voedselomgeving).
De eiwittransitie (een daling van de dierlijke eiwitconsumptie en -productie en een toename van de consumptie en productie van plantaardige eiwitten) draagt bij aan de realisatie van een gezonde en duurzame leefstijl. Bovendien bevordert het onze concurrentiekracht als wereldspeler in de groene economie. Ook levert de eiwittransitie een bijdrage aan het leefbaar en bewoonbaar houden van ons land. Zowel vanuit gezondheid als vanuit duurzaamheid is een verschuiving naar een meer plantaardig dieet dus zeer gewenst. De Transitiecoalitie Voedsel vindt dat dit terug moet komen in het nieuwe Preventieakkoord. Wij verwachten van het nieuwe kabinet concrete voorstellen waarin met name het bedrijfsleven (supermarkten; industrie; horeca etc) wordt aangespoord hun verantwoordelijkheid voor een gezonde en duurzame keuze te nemen. Dat doet recht aan de wetenschappelijk onderbouwde stelling dat de aanbieders van voedsel in belangrijke mate de keuze van de consument bepalen. Daarbij streven wij naar een verhouding in de dierlijke en plantaardige eiwitconsumptie van 50/50 in 2025; nu is dat nog 60/40.
[1]De initiatiefgroep Regie op Ruimte is een tijdelijk collectief dat is ontstaan op initiatief van de Transitiecoalitie Voedsel en de Boerenraad met als doel het nieuwe kabinet aanbevelingen te doen voor een toekomstbestendige landbouw. Dit persbericht is mede namens hen opgesteld. Het laatste deel van dit bericht, het onderdeel voeding, gezondheid en duurzaamheid komt alleen voor rekening van de Transitiecoalitie Voedsel. Zie voor meer informatie https://transitiecoalitievoedsel.nl/regie-op-ruimte/
