Op maandag 2 december kwamen ruim 120 mensen samen bij HAS Hogeschool in ’s-Hertogenbosch. We waren te gast in De Deel, de verbinding tussen de HAS Hogeschool en ZLTO. Frederike Praasterink en PJ Beers namen ons mee in de toekomstbeelden van het landbouw- en voedselsysteem en (systeem)interventies.
Dick Pouwels, voorzitter College van Bestuur, schetst hoe de HAS is opgericht. Hun affiniteit met de gezondheid van het voedselsysteem en de broodnodige vernieuwers en bedrijvigheid daarbinnen brengt HAS Hogeschool bij de Transitiecoalitie Voedsel. Dick: ‘De TcV is enorm belangrijk en daarom steunen, denken en doen wij graag mee.’
Deze affiniteit in combinatie met het grotere plaatje van het voedselsysteem zien we ook terug in hun onderwijsmethoden. Zo nemen studenten de UN-Sustainable Development Goals mee in hun afstudeertrajecten.
Een gebroken voedselsysteem
PJ Beers (lector Nieuwe Business Modellen voor Landbouw- en Voedseltransitie) en Frederike Praasterink (lector Future Food Systems) nemen ons mee in de toekomstscenario’s.
Ze doen dit met statements als: “we zijn de basis (onze bodem) aan het ondermijnen”, en “ons voedselsysteem is gebroken.” Naast de aandacht voor de revolutionaire toekomstbeelden stonden we vandaag ook stil bij wat we achter ons moeten laten.
“Bij elke verandering is er angst om los te laten, maar het zal wel moeten, aldus Frederike. Ze schetst dit als een rouwproces met alle fasen van dien, van ontkenning tot aan acceptatie. Om dit rouwproces te “vergemakkelijken helpt het om een toekomstbeeld te schetsen, een richting om naar toe te gaan, een wens, een verlangen. Om zo met volle moed het pad hier naartoe te bewandelen. Het onderzoek heeft dan ook als einddoel: ‘Het ontwikkelen van een aantal breed gedragen, inspirerende toekomstscenario’s t.b.v. een brede dialoog en de strategische koers van de TcV.’
Toekomstscenario’s
Al eerder leverden diverse leden input voor de toekomstscenario’s van het landbouw- en voedselsysteem, lees hier. Vandaag worden de uitgewerkte toekomstscenario’s gedeeld (hier vind je de presentaties). Hoewel breed gedragen, verschillen deze toekomstscenario’s en onze rollen daarbinnen:
- Zo is bij het alles in balans toekomstscenario de circulaire economie het centrale uitgangspunt
- In het personalised food and wellness scenario krijgt de land- en tuinbouw de rol als “apotheek van de toekomst”. Er ontstaat concurrentie tussen supermarkten op het gebied van gezondheid en de pijlen van marketing en big data worden gericht op de persoonlijke gezondheid. Ook zorgverzekeraars krijgen dit door en spelen hier handig op in met behulp van consumer awareness om preventief de zorgkosten te laten dalen.
- Het voedselgemeenschappen scenario brengt boer en burger in directe verbinding. Samen wordt afgesproken wat je wil produceren en consumeren. Ook komt er een rol voor voedselgraven die het land beheren met voedsel als rente.
- Binnen het hightech voedbouwstenen scenario speelt technologie een belangrijke rol. Deze technieken bieden de consument extra tijd en ruimte voor allerlei vormen van persoonlijke ontwikkeling en ontplooiing.
- Binnen het ecologisch intensief scenario draait het om de innovatiekracht en het professionaliseren van ecologische teeltmethodes. Door te gaan werken volgens responsible research & innovation principes.
Tijdens de discussie met de zaal blijkt dat ons niet alleen droombeelden maar ook doembeelden op het netvlies staan. Zo huivert iemand van een big brother die met behulp van big data naast je consumptiekeuzes straks zelfs je (preventieve) zorgkeuzes zal bepalen. Een ander waarschuwt dat we op moeten oppassen dat de toekomst niet oneerlijk verdeeld wordt omdat personalised food dan alleen voor de happy few beschikbaar is.
Na diverse groepsgesprekken over wat we met deze scenario’s kunnen, vat Beers de rijke oogst samen. Terugkerende elementen hierbinnen zijn: gezamenlijk en strategisch acteren, opschaling van initiatieven, maatschappelijke kosten in de prijs en het klaarstomen van een nieuwe generatie. Hierna volgt de belofte van Frederike om deze oogst mee te nemen in het toekomstverkenningsrapport dat binnenkort op onze website verschijnt.
Toekomst voor toekomstscenario’s
Het slotwoord is aan Willem Lageweg. Zijn droom is om met dit verhaal 2 jaar lang het land in te gaan: “van de politieke partijen tot aan huisvrouwvereniging”. Zo kunnen we op een relatief waardevrije manier het gesprek met verschillende groepen aan gaan en ook mensen bereiken die anders denken. “Het persoonlijk gesprek is toch het meest effectief om aan mentale modellen te werken.” Willem ziet dat er twee onderwerpen zijn die extra aandacht verdienen:
- Ongemak om met technologie om te gaan. We zullen onszelf moeten leren om met die wereld van technologie om te gaan.
- Gebiedsgericht te werk gaan
Willem Lageweg en Natascha Kooijman deelden tijdens de bijeenkomst ook de activiteiten en werkzaamheden van de Transitiecoalitie Voedsel van dit moment.
Met dank aan Willem van der Zalm voor het verslag.
