De coronacrisis is het zoveelste signaal dat onze industriële en intensieve manier van leven niet volhoudbaar is. Veel vernieuwers, ook in de wereld van landbouw en voedsel, lieten ons al zien dat het anders kan. Zij verdienen nu onze volle steun om de wereld een fundamentele omslag te laten maken. Dat vindt Herman Wijffels, voormalig topman van Rabobank, Wereldbank en SER, en sindsdien een onuitputtelijke inspiratiebron voor economische en maatschappelijke vernieuwers.
Wijffels: ‘we bevinden ons aan het einde van de industriële tijd. Engeland, waar dit tijdperk is gestart, en de Verenigde Staten, waar dit tijdperk zijn hoogtepunt kende, raken nu als eerste in verval. De Nederlandse landbouw, mondiaal het meest uitgesproken agrarische voorbeeld van industrialisatie, loopt keihard tegen zijn grenzen aan. Stikstof, fosfaat, het enorme verlies aan biodiversiteit en de hoge uitstoot van broeikasgassen zijn evenzovele alarmsignalen dat deze weg ten einde loopt’.
Europa
Op Europese schaal ziet de voormalig Rabotopman de New Green Deal als de kans om voor een volhoudbare toekomst te kiezen: ‘de Green Deal moet het hart worden van de wederopbouw van de ingestorte economieën in Europa. Daar moet het nieuwe herstel- en investeringsprogramma aan worden gekoppeld. Monetaire financiering via de ECB, al of niet in de vorm van de nu veel besproken Eurobonds kan daarvoor een goed instrument zijn. Nederland moet zich hier vol voor inzetten, zonder verantwoordelijk te worden voor oude schulden van andere landen’.
Nederlandse landbouw
‘Hoewel de Nederlandse landbouw aan een omslag werkt zijn de geesten hiervoor in ons land nog niet helemaal rijp. Er is nog een te grote hang naar het oude productieparadigma met de focus op ‘veel tegen lage prijs’. De daaraan verbonden hoge maatschappelijke kosten zijn niet meer acceptabel. De landbouw moet naar een nieuw paradigma. Een oriëntatie waarin de boer zich positioneert als de verbinder/de bemiddelaar tussen natuur en de gezondheid van mensen. Daar liggen de kansen voor de toekomst. De landbouw moet zich veel meer gaan richten op het ondersteunen van de bodem als bron voor hoogwaardige nutriënten. Het besef dat gezonde voeding een cruciale rol speelt in de weerbaarheid en gezondheid van mensen zal sterk gaan toenemen, evenals het bewustzijn dat de gezondheid van de aarde/natuur en van mensen twee zijden van dezelfde medaille zijn. De wetenschap levert daarvoor toenemend bewijs en catastrofes als het coronavirus of de Q-koorts maken ons steeds bewuster van de kwetsbaarheid van het huidige model. Ik zie dus veel kansen voor nieuwe landbouwmodellen die in balans zijn met natuur en samenleving’.
Nieuwe uitgangspunten
Bij zo’n omslag passen geen hoge externe inputs meer. Dus we moeten fors terug met kunstmest, veevoer van ver en bestrijdingsmiddelen. Voorts is in de voedselketen een open calculatiesysteem nodig waarmee duidelijk wordt wat de kosten van gezonde voeding – en dus van de bijdrage aan de volksgezondheid – zijn van iedere schakel in de keten. Daar zullen prijzen op gebaseerd moeten worden om te komen tot een passende beloning voor de primaire sector.
Koplopers die al ver zijn met een meer integrale manier van boeren hebben de verantwoordelijkheid om de kennis die ze hiermee hebben opgedaan te delen met boeren die nog niet zo ver zijn. Dat geldt ook voor de biologische sector. Zij moeten zich nu niet terugtrekken in hun eigen wereld maar hun ervaringen en inzichten delen en samenwerken met anderen zodat hiermee de omslag wordt versneld.
Tip aan de Transitiecoalitie Voedsel en Boerenraad
Omdat de ontvankelijkheid voor het nieuwe paradigma nog broos is adviseert Wijffels nieuwe organisaties als de Transitiecoalitie Voedsel en de Boerenraad om nu vooral te werken aan het versterken van het eigen verhaal. ‘Laat je niet te veel afleiden door grote partijen uit het oude systeem. Die hebben nog tijd nodig om te willen veranderen. Er is nu vooral behoefte aan het versterken van het verhaal en de stem van de vernieuwers. Bundel die krachten.’
Nog een laatste corona-les
Vanuit zijn geboortegebied Zeeuws Vlaanderen waar Herman Wijffels zich in deze periode van thuis blijven met zijn vrouw heeft terug getrokken, deelt hij nog een laatste observatie: ‘we leven al lang in een tijd waarin de opvatting heerst dat het collectief er is voor het individu. Door de corona maatregelen wordt ons weer geleerd om de samenleving boven onszelf te zetten. Immers handen wassen, anderhalve meter afstand houden en zoveel mogelijk thuis blijven doen we niet alleen voor onszelf maar vooral om anderen te beschermen. Hopelijk zorgt deze crisis ervoor dat we die houding weer vanzelfsprekend gaan vinden. Dat zou zeker winst zijn’.
Wil je reageren of inzichten en ideeën delen? Dat kan onderaan in de comments van deze LinkedIn Post.
