Actieagenda voor thema ‘gezonde bodem – humane gezondheid’
In de zomer van 2020 is TcV samen met Louis Bolk Instituut en Future Food Next gestart met een verkennende studie naar de relatie tussen een gezonde bodem en de humane gezondheid. Dit gebeurde in opdracht van het ministerie van LNV. Het thema ‘hing al een tijdje in de lucht’ aldus Willem Lageweg, die de kans greep om het onderwerp met ondersteuning van LNV eens serieuzer uit te laten werken. Inmiddels ligt er een uitgebreid literatuuronderzoek, een rapport met ‘het echte verhaal’ van 6 vernieuwende boeren en de reflectie van 10 ervaringsdeskundigen. Ook zijn er verbindingen gelegd met gelijksoortige initiatieven op regionaal en landelijk niveau, zoals de Friese Samenwerkingsagenda Voeding en een groeiend netwerk rondom voedsel en vitaliteit geleid door Kees Anker. Ook werden relaties gelegd met het project Van Fryske Grun waarin gezonde en conventionele bodems en producten met elkaar worden vergeleken op vitale aspecten. De bovenliggende vraag is of gezondheid een driver kan zijn voor duurzame landbouwmodellen.
In het voorjaar van 2021 heeft TcV een webinar gehouden getiteld ‘de bodem, van onschatbare (w)aarde’ waarin het onderzoek en de daaruit voortkomende actieagenda zijn toegelicht. Hieronder de belangrijkste uitkomsten.
Gezien de groeiende belangstelling voor het thema zal TcV het thema verder gaan voeden en laten groeien naar een volgende volwassenheidsfase. Hiertoe slaat zij in ieder geval de handen ineen met het Louis Bolk Instituut, expert op het gebied van de bodem.
Kennis en systeemperspectief
Waar we naar op zoek zijn is inzicht in de relatie tussen bodem, landbouwsystemen, klimaatadaptatie, voedselzekerheid en voedselveiligheid. Op dit moment zitten we in een intensief landbouwsysteem met weinig diversiteit en vooral sturing op lage kosten. Bodemvruchtbaarheid lijkt verengd te zijn tot een kort lijstje macro en micronutriënten die aan ‘het substraat’ moeten worden toegevoegd. En de definitie van gezonde bodem lijkt vooral gefocust op het niet of nauwelijks aanwezig zijn van stoffen zoals schimmels of bestrijdingsmiddelen. Waar wij als beweging naar op zoek zijn is inzicht in de vitaliteit van een bodem en een product, en hoe dat zijn weerslag heeft op de gezondheid van de mens of het vee dat die producten tot zich neemt. Een belangrijke vraag daarbij is of het klopt dat intensieve teeltsystemen en veredelingstechnieken hebben geleid tot armere en schralere producten. Het huidige literatuurrapport van Louis Bolk Instituut is helder. Als het gaat om zogenaamde secundaire metabolieten (grofweg vertaald als bioactieve stoffen zoals antioxidanten en enzymen) zien wij wel degelijk een effect van teelt en veredeling (in negatieve zin). Het bodem-, plant- en wortelbioom vervult hierbij een sleutelrol. Een daling aan nutriënten (lees de bekende macro en micronutriënten zoals vitaminen en mineralen) in gewassen of in vlees of melk door intensieve teelt en veredeling is daarentegen niet eenduidig waarneembaar. Echter, wat ook uit het totale onderzoek blijkt is dat de wetenschap niet altijd gelijke definities gebruikt voor termen als gezondheid en vitaliteit. Als onderzoekers daar meer eenduidigheid in aanbrengen zou het zomaar kunnen (en dat hopen wij uiteraard) dat aanvullende positieve effecten vanuit duurzame teeltsystemen zichtbaar worden. Het beter uiteenzetten van definities is onderdeel van de actieagenda die het vervolg is op het project tot nu toe.
Wat zou er moeten gebeuren?
De actieagenda boer – bodem – humane gezondheid die een vijftal speerpunten en aanbevelingen beschrijft moet het thema gezonde bodem ‘verder tot volwassenheid laten komen’. De actiepunten zijn:
- Organiseer experimenteerruimte voor de boer, monitor bodem en gewas of vee en los praktische vragen op (economisch handelingsperspectief)
- Stimuleer kennis en bewustwording In de hele keten (maatschappij)
- Ondersteun de ontwikkeling van waarde proposities (markt)
- Breng de verschillende methoden van onderzoek in kaart en creëer focus (vertrekpunt en effectiviteit onderzoek)
- Breng best practices bijeen, agendeer het thema op (regionale) voedselagenda’s en stimuleer living labs (impact nationaal en regionaal)
De aanwezigen bij het webinar hebben de eerste drie punten (hierboven in cursief) tot prioriteit benoemd. Uiteraard zijn wij benieuwd naar de mening van al onze leden en relaties, dus schroom niet te mailen naar: zsuzsan@transitiecoalitievoedsel.nl (projectleider)
Blijf ons volgen op de sociale media en via onze nieuwsbrieven. Naar verwachting komen wij begin 2022 bij jullie terug met een plan van aanpak.
