Gebiedsbod Bommelerwaard: het gemengde bedrijf van de toekomst

We hebben als agrarisch ondernemers in de Bommelerwaard van oudsher soms het gevoel dat we niet altijd volop in beeld zijn bij beleidsmakers. Ons gebied was lange tijd alleen over water te bereiken. En we hebben hier in onze polder geen Natura 2000 gebieden die erg stikstofgevoelig zijn. Dat is aan de ene kant misschien een zegen, maar er is daardoor ook minder belangstelling bij politici en bestuurders voor de lokale ontwikkeling van ons gebied.

Ondertussen worden ook wij volop geconfronteerd met soms knellende regelgeving als het gaat om verduurzaming. Daar willen we graag op inspelen, samen met de betrokken overheden. Om hen duidelijk te maken dat er ook in ons gebied het nodige te bereiken valt, hebben we als boeren en tuinders ons eigen plan ontwikkeld. We noemen dat ons gebiedsbod: een aanbod aan alle partijen om het beter te doen op de diverse terreinen die we allemaal belangrijk vinden.

Kansen

In onze werkgroep hebben we, met begeleiding van de regionaal belangenbehartiger van de ZLTO, in kaart gebracht waar onze kansen liggen. Daarbij is vooral versterking van de onderlinge samenwerking tussen verschillende bedrijfstypen een veelbelovend aspect. Al lange tijd kenmerkt de Bommelerwaard zich door een veelheid aan uiteenlopende bedrijfstypen: melkveehouderij, akkerbouw, glastuinbouw, champignonteelt, fruitteelt…. in feite is vrijwel het hele spectrum van de Nederlandse land-en tuinbouw hier vertegenwoordigd.

Voorbeelden

Als we op de verschillende terreinen de samenwerking en uitwisseling tussen bedrijven verder ontwikkelen, kunnen we flinke vooruitgang boeken bij de diverse opgaven die er zijn. Daarom heet ons gebiedsbod ook ‘Bommelerwaard: het gemengde bedrijf van de toekomst’. Wat zijn dan die interessante kruisbestuivingen? Ik noem een paar voorbeelden:

• Een integrale aanpak om meer bufferstroken in te zetten voor kruiden- en/of bloemenmengsels in onze polder. Ten behoeve van de glastuinbouw willen we onderzoeken welke samenstelling de beste is om ook meteen natuurlijke vijanden aan te trekken voor natuurlijke plaagbestrijding in de kassen. Zo kunnen we gezamenlijk bijdragen aan meer biodiversiteit en een gevarieerder landschap;
• Slimme combinaties tussen bedrijven als het gaat om energie-opwekking en -verbruik. Bijvoorbeeld veehouderijen die meer ‘zon op dak’ toepassen combineren met glastuinbouw die een deel van deze energie kan benutten. Toewerken naar balans tussen productie en verbruik van groene energie. Dit kan ook met bedrijven buiten de land- en tuinbouw;
• Een samenwerking die over de grenzen van de agrarische sector gaat, is het inzetten van champost voor waterzuivering. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat het restproduct van de champignonteelt een groot deel van de medicijnresten, gewasbeschermingsmiddelen en PFAS uit het afvalwater kan halen.

Ik voeg hieraan toe dat ook meer samenwerking binnen sectoren kansen biedt. Zo heeft ons glastuinbouw-cluster al veel bereikt met het gezamenlijk aanleggen van een aparte tuinbouwriolering. En er is een beginnende samenwerking van meerdere veehouders die een onderzoek zijn gestart naar het gezamenlijk be- en verwerken van mest, waarmee groen gas geproduceerd kan worden en een hele goede lokale kunstmestvervanger.

Regelgeving

In ons gebiedsbod, te vergelijken met gebiedsoffertes zoals ze ook in andere regio’s worden opgesteld, geven we aan wat we nodig hebben van overheden om onze voorstellen uit te kunnen voeren. Daarbij gaat het natuurlijk ook om geld, maar het belangrijkste is dat de regelgeving meer ruimte laat voor experimenten en het daadwerkelijk aangaan van samenwerkingsverbanden. Een voorbeeld: melkveehouders en akkerbouwers kunnen grond en mest uitwisselen. Dat heeft diverse voordelen, zoals een lager mestoverschot en een betere bodemkwaliteit. Toch komt dit in de praktijk onvoldoende van de grond, onder andere omdat de administratieve regels van de Meitelling dergelijke samenwerkingen op elkaars gronden in de weg staan..

Overheden

Ook op diverse andere terreinen geven we in ons gebiedsbod aan waar overheden ons kunnen helpen om de gewenste resultaten te behalen. Enkele belangrijke punten zijn daarbij:

• Flexibiliteit, zodat er rekening wordt gehouden met de specifieke situatie in ons gebied;
• Behouden van de zeer vruchtbare landbouwgronden in de uiterwaarden voor voedselproductie;
• Geen ‘kalenderlandbouw’, maar meebewegen met het klimaat en wisselende weersomstandigheden;
• Snellere toelating van groene middelen en kunstmestvervangers;
• Betaling voor groen-blauwe diensten. We werken hiervoor samen met De Capreton, vereniging voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer Bommelerwaard;
• Tijd en experimenteerruimte. Er zijn veel kansrijke innovaties onderweg, die alleen slagen als we de tijd krijgen om ze volledig uit te werken.

Gelderland

Het is een greep uit wat we nodig hebben van overheden. Daarbij is voor ons de provincie Gelderland een van de belangrijkste partijen. In feite was ons doel om met ons gebiedsbod aan tafel te komen bij bestuurders. En dat is al gelukt! In januari van dit jaar hebben we ‘Bommelerwaard, het gemengde bedrijf van de toekomst!’ gepresenteerd tijdens een bijeenkomst van de Community of Practice (CoP). Daarbij waren ook vertegenwoordigers van het ministerie van LNVV en van de provincie Gelderland aanwezig. De provincie reageerde positief op ons voorstel, ook omdat het past binnen de filosofie van doelsturing. Dus niet allerlei gedetailleerde voorschriften, maar gezamenlijk doelen vastleggen en ondernemers de ruimte geven om die op hun eigen manier te bereiken.

Gebiedsvergunning

Ook het afstemmen van regels op een specifiek gebied lijkt kansrijk. Dat lukt alleen als we de traditionele aanpak met regels die per bedrijf gelden, weten te transformeren naar een goede combinatie met gebiedsspecifieke afspraken. Tijdens de genoemde bijeenkomst viel vanuit de provincie al het woord ‘gebiedsvergunning’. Dat lijkt ons een interessante richting en we zijn dan ook heel blij dat Gelderland hier met ons verder over wil praten. Ik hoop van harte dat we, bijvoorbeeld in de vorm van een pilot, samen de eerste stappen op dit pad kunnen zetten.

We hebben met ons gebiedsbod de polder Bommelerwaard op de agenda van de beleidsmakers gezet. Dat voelt goed. Ik hoop dat we samen met de provincie onze Bommelerwaard kunnen doorontwikkelen tot een duurzaam ‘gemengd bedrijf’.

Gijs van Geffen, ondernemer in sierteelt (onder glas en in de vollegrond) in Kerkwijk