27 oktober 2023
Meer plantaardige consumptie biedt enorme kansen voor gezondere eetpatronen en andersom. Daar waren de deelnemers aan de derde editie van Plant The Future het unaniem over eens. In een bruisend Nieuwspoort in Den Haag kwamen ruim 240 partijen samen om in gesprek te gaan over hoe Plantaardig het Nieuwe Normaal kan worden, maar dan wel gezond.
Key notes Jaap Korteweg -Those Vegan Cowboys – en Petra Verhoef – directeur Voedingscentrum – legden uit hoe eiwittransitie en gezondheid hand in hand kunnen gaan. Gespreksleider Harm Edens, zelf fervend voorstander van meer plantaardige voeding, noemde de Transitiecoalitie Voedsel ‘de bende van plantaardigheden’. Want een beetje rebelsheid is wel nodig om de transitie vooruit te krijgen aldus Harm.
De Transitiecoalitie Voedsel organiseerde voor de derde keer het Plant The Future-diner in samenwerking met Nieuwspoort en The Farm Kitchen, tijdens Dutch Food Week. Het diner werd dit jaar mede mogelijk gemaakt door hoofdsponsoren Tasty Basics en BO Akkerbouw en sponsoren WWF-NL, Triodos Bank en FoodvalleyNL.
Dit jaar was het thema ‘Plantaardig het Gezonde Normaal’. Want, zo stelde Natascha Kooiman, kwartiermaker eiwittransitie en voedselomgeving bij de Transitiecoalitie Voedsel en initiatiefnemer van het diner: “de eiwittransitie (de overgang naar een eetpatroon met minder dierlijke en meer plantaardige eiwitten) is pas echt geslaagd als deze bijdraagt aan een gezonde planeet en aan gezonde eetpatronen. Ik noem dat, first time right.” Ze vervolgt:
“Gezondheid is een enorme kans voor de eiwittransitie en de eiwittransitie is een enorme kans voor onze gezondheid.”
Zo laat ook het rapport van WEcR zien, een onderzoek naar de impact van de eiwittransitie, dat zij later die avond aanbood aan Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Piet Adema.
Nieuw deze derde editie is een middagprogramma voorafgaand aan het diner. Sprekers uit bedrijfsleven, wetenschap en gezondheidssector gingen ’s middags in op wat en wie er nodig is om de transitie naar een gezonder plantaardig eetpatroon te versnellen. Het is een ingewikkeld proces om mensen ertoe te brengen om vaker vlees en zuivel in te ruilen voor plantaardige voeding. “Dat komt omdat consumptie van dierlijke producten verankerd zit in ons systeem”, gaf een van de panelleden, Charlotte Linnebank van Questionmark, aan. “Het zit in onze hele cultuur; er zijn zóveel partijen bij betrokken.” Ze legde uit dat vaak een grote crisis nodig is om tot structurele veranderingen te komen. “We zitten nu in een grote crisis”, constateerde ze. De samenleving loopt tegen grenzen aan. Dat is onder andere het geval met de almaar stijgende kosten van gezondheidszorg.
Transitie versnellen
Toch leeft dat besef nog onvoldoende in de samenleving. “Wat is er nodig om daar verandering in te brengen en om de transitie te versnellen?”, vroeg Edens aan de panelleden.
“Er keihard ingaan”, stelde key-note spreker Jaap Korteweg van Those Vegan Cowboys.
“Maak duidelijk dat vegetarisch gezonder is. Meer plantaardig eten leidt tot minder diabetes en minder hart- en vaatziekten.”
Maar aan zo’n aanpak zitten toch wat haken en ogen, bleek uit de reactie van panelleden. Wendy Walrabenstein van PAN Nederland: “We moeten wel de waarheid op tafel leggen, maar het moet geen betutteling zijn”. Bovendien vinden mensen vlees en zuivel lekker én normaal en reclame speelt daar sterk op in. Daar komt bij dat de meeste mensen wel weten wat gezond en ongezond is, maar gezond eten is duurder en dus niet voor iedereen betaalbaar.”
Wat moet je dan doen om mensen toch gezonder te laten eten? Petra Verhoef van het Voedingscentrum deed een voorzet. Om te voorkomen dat mensen zich betutteld voelen, kunnen er kleine stappen worden gezet. De Schijf van Vijf is daarvoor een nuttig hulpmiddel. Vervolgens helpt het als de eetomgeving van mensen verandert, zoals het straatbeeld met ongezonde voedselaanbieders en reclames van ongezond voedsel, vooral op plekken waar kinderen spelen en waar veel mensen zijn met een gezondheidsachterstand.
Wie moet de kar trekken?
Petra Verhoef pleitte voor een pakket van overheidsmaatregelen voor aanpassing van de eetomgeving, voor structurele voedseleducatie en voor gratis gezonde schoollunches. Daarbij is het wezenlijk om gezond voedsel ook toegankelijker te maken voor mensen met lage inkomens.
“De eiwittransitie is voor mij pas geslaagd als die de voedingskloof kan verkleinen”, stelde ze.
Dus toch weer de overheid die de kar moet trekken? Nee, er is een systeemverandering nodig waarbij alle partijen een bijdrage moeten leveren, stelde Linnebank. De overheid moet wel zorgen voor een level playing field. “Je kunt niet verwachten dat één supermarkt de transitie doormaakt en andere niet. Dan verliest die marktaandeel.”
Je kunt het ook niet alleen verwachten van de boeren, stelde kinderarts Sascha Verbruggen van het Erasmus MC. “De landbouw heeft de afgelopen tientallen jaren al heel veel voor de kiezen gehad.”
Maar er is wel actie nodig. Dat iedereen verantwoordelijk is betekent niet dat iedereen op een ander moet gaan zitten wachten. Twee partijen die zelf initiatief hebben genomen in de eiwittransitie vertelden hoe ze dat doen. Het tuinbouwbedrijf Koppert Cress biedt medewerkers elke dag gratis een gezonde lunch aan. “Wij geloven dat er dan een verandering komt”, vertelde Bodine Baan van dat bedrijf. Inmiddels zien ze ook buiten de werktijden verandering in het eetpatroon van hun medewerkers.
Lili Genee Pirayesh van Vullen of Voeden vertelde over een project in Barendrecht waar onder andere scholen aan meewerken om kinderen gezonder te laten eten en meer te bewegen.
André Hoogendijk van de BO Akkerbouw zag grote kansen voor de akkerbouw en de tuinbouw. “Waar blijft de Partij voor de Planten?”, vroeg hij. Hoogendijk beseft wel dat de plantaardige landbouwsectoren meer verbinding moeten zoeken met onderwijs en de gezondheidssector. Hij opperde het idee dat elke schooltuin een akkerbouwer vraagt als begeleider.
Transitie roadmap
Tot slot zetten Lucas Simons (New Foresight) en Natascha Kooiman (Transitiecoalitie Voedsel) uiteen waarom een transitie actie vraagt van alle partijen. Na fases van inertie met pilots en projecten en competitie met alternatieven die door grote partijen in de markt worden gezet, is nu de derde fase bereikt waarin partijen willen gaan samenwerken. De Transitiecoalitie Voedsel speelt daarin een belangrijke rol.
“Wij zorgen voor gesprekken, voor beweging, voor draagvlak”, vertelde Kooiman.
De coalitie is bezig om samen met het bedrijfsleven en de overheid te komen tot een visie en een actie-agenda. Daarin komen concrete stappen, uitgezet in de tijd, aanbod om de eiwittransitie te versnellen. Ook wordt benoemd welke rol partijen moeten spelen.
In het besloten avondgedeelte was er veel gelegenheid aan thematafels om in vertrouwelijkheid van gedachten te wisselen, onderbroken door onder meer de aanbieding van het WEcR-rapport Maatschappelijke Impact van Eiwittransitie aan minister Piet Adema van LNV, door Natascha Kooiman. Het onderzoek in opdracht van Transitiecoalitie Voedsel toont aan dat de directe gezondheidswinst van de eiwittransitie op jaarlijks 2 miljard euro wordt becijferd. Dit bedrag komt bovenop de maatschappelijke waarde van 8 miljard natuur- en milieuwinst als gevolg van het stikstofbeleid en de veranderingen in de veehouderij die daarvan het gevolg zijn, en enkele miljarden gezondheidswinst door minder zoönosen en andere met dierhouderij of consumptie samenhangende ziekten. De aanbieding van het rapport werd gevolgd door een persoonlijke toespraak door de minister, waar, gegeven het besloten karakter van de avond, geen details over kunnen worden gedeeld. Wel kunnen een paar algemene impressies worden opgetekend. De noodzaak van het element ‘gezondheid’ in de eiwittransitie uit te lichten wordt breed onderkend, de eiwitveranderaars zijn op dit vlak mogelijk wat te bescheiden geweest. Maar de gezondheidsclaim als gevolg van een andere verhouding dierlijke/plantaardige eiwitten, en überhaupt verlaging van de totale eiwitinname, kan met recht worden gemaakt. Dat wordt onder meer bevestigd in het WEcR-rapport. Het rapport en de toespraak van de minister inspireerden de tafels tot het zoeken naar wegen om de eiwittransitie zowel aan de consumptie- als aan de productiezijde te sturen.
Het menu
Het plantaardige menu van topchef Jonathan Karpathios en zijn collega’s van Farm Kitchen overtrof alle verwachtingen. Een uien cappucino, knolselderij carpaccio van biet, paddenstoelen risotto en verrukkelijke chocomousse met peer en veganistische merengue gingen er goed in. Jonathan had uiteraard mooie innovatieve producten gebruikt om het menu compleet plantaardig te maken; de voedzame crackers van Tasty Basics, Tendra® een eiwit isolaat uit de fava boon van Cosun, Hollandse sojabonen van Agrifirm en Solanic® een aardappeleiwit van Avebe. In transitietermen gesproken,
“er zijn genoeg plantaardige alternatieven beschikbaar om een start te maken met het afbouwen van dierlijke producten”.
