Op dinsdag 2 juli vond de plenaire bijeenkomst van de Transitiecoalitie Voedsel plaats met als thema Voedselomgeving. De belangstelling was groot. Zowel onder bestaande leden als wederom een heel aantal nieuwe aansluiters. Kwartiermaker Jan Paul van Soest heette de aanwezigen van harte welkom.
Te gast bij de Universiteit Utrecht, trapte de managing director van de Future Food Hub Utrecht, Maria José Rojo Martinez, de dag af in een volle collegezaal van het universiteitsgebouw. In haar hub gaan wetenschappers door middel van uniek transdisciplinair onderzoek (7 faculteiten; 45 onderzoeksgroepen), communicatie met externe stakeholders en onderwijs op zoek naar kleine interventies met grote gevolgen in de voedselketen. Zo gaat assistent professor en lid van de TcV, Maartje Poelman, onderzoeken hoe bezoekers van de universiteitskantine verleid kunnen worden tot gezonde snacks.
Kwartiermaker en “miss voedselomgeving“ van het eerste uur, Natascha Kooiman, gaf een inleiding op het thema van de dag; “We maken vaak, veel ongezonde en onduurzame keuzes. Niet gek omdat we continu worden verleid en kiezen op basis van prijs, gemak en smaak eerder dan onze gezondheid of die van de wereld. We moeten de verleiding van calorieënmonsters, kiloknallers en smaaksensaties zien te weerstaan”, zoals de nieuwe hype: Freakshakes.
Natascha schetste waar het de rest van de dag over ging. Niet de producent of de consument, maar de voedselomgeving als missing link tussen die twee. Bekijk hier de presentatie: Natascha Kooiman – Presentatie Voedselomgeving plenaire bijeenkomst TcV juli 2019-gecomprimeerd.
“Zo’n 50% van de Nederlanders heeft overgewicht. Volgens het Voedingscentrum veroorzaakt onze voedselomgeving voor een aanzienlijk deel deze overgewichtepidemie. De grote beschikbaarheid en toegankelijkheid van voedsel, de portiegroottes en marketing zijn belangrijke omgevingsfactoren. Tegenover elke euro die aan voorlichting over gezond eten wordt uitgegeven, wordt zo’n 2000 euro aan reclame aan hoogbewerkt voedsel besteed” aldus Natascha.Ze maakte namens de Transitiecoalitie Voedsel een duidelijk statement: “We moeten verder dan alleen nudgen, en bewegen naar een nieuwe normaal”.
In drie speed presentaties werden drie perspectieven op de beinvloeding van die voedselomgeving en de weg naar ‘de nieuwe normaal’ geschetst.
Hanneke Muilwijk van het Planbureau voor de Leefomgeving presenteerde de belangrijkste wetenschappelijke bevindingen uit het PBL rapport Dagelijkse Kost: “Problemen binnen de voedselomgeving moeten meervoudig getackeld worden om (blijvende) impact te maken: culturele betekenis, voedselvaardigheden en voedselomgeving met standaardkeuze zijn hiervoor krachtige mechanismen”. Bekijk hier de presentatie: 2019 Dagelijkse Kost presentatie PBL TcV voedselomgeving 2 juli (1)
Vervolgens was het woord aan Gustaaf Haan van Questionmark met een visie op de aanpak van de grote gedragsbeïnvloeders, supermarkten. Aansluitend op Natascha’s verhaal verduidelijkte hij de hedendaagse problemen van ongezonde voeding in de schappen en benadrukte hij de positie van de supermarkten: “Het is voor een supermarkt het makkelijkst om zoet en vet te verkopen. Dat betekent dat de supermarkt die dit niet doet, zijn nek uitsteekt: Je klanten lopen in het begin weg. Dus hoe kunnen we de supermarkten verleiden om dit toch te doen?” Daarom lanceerden Questionmark en de Transitiecoalitie Voedsel de Superlijst, een inventarisatie van de mogelijkheden om supermarkten structureel te vergelijken op het inzetten van technieken om verantwoord voedsel de makkelijke keuze te maken. “Staatssecretaris Blokhuis noemde het rapport gaaf, en zelfs van historische betekenis”, aldus Gustaaf. Bekijk hier zijn presentatie: Gustaaf Haan – Question Mark – Supermarktbenchmark – Superlijst Waar Staan We_
Karen van Ruiten, directeur van het overheidsprogramma Alles is gezondheid, gaf het perspectief op de rol van het bedrijfsleven. Ze startte haar verhaal met het statement dat “werken aan een gezonder Nederland alleen samen kan.” Hun zelfregulerende netwerk bestaat daarom uit meer 3000 partners. Ze gelooft in energie die bij bepaalde partijen al aanwezig is. “Van de wereld van zenden (1.0) en de wereld van zenden en ontvangen (het internet: 2.0) bewegen we nu naar de wereld waarin alles met elkaar verbonden is (3.0). Ze gelooft daarom in een gezamenlijke aanpak, een maatschappelijke beweging waarin partijen samen leren, verbinden en doen. Bekijk hier haar presentatie: Karen van Ruiten – OM te delen – 2 juli presentatie TCV
“Uiteindelijk moet je ook keiharde shaming hebben”
Na deze inspirerende presentaties was het tijd voor reactie vanuit de zaal. Sandra van Kampen en Wouter van der Weijden (CLM) misten de ‘sense of urgency’ in de presentaties. Is de route van nudgen, het belonen van supermarkten die verantwoorde keuzes makkelijk maken en het creëren van een maatschappelijke beweging wel effectief en snel genoeg? Velen beaamden de aanpak van Karen en haar team, “maar uiteindelijk moet je ook keiharde shaming hebben. De mentaliteit veranderen kost minimaal een generatie, daar kunnen we niet op wachten.”
Hanneke van Muilwijk van het PBL reageerde daarop stellig: “de overheid heeft de sleutelrol in de voedselomgeving, omdat die regels of wetten als nul-lijn kan maken. Wijzen naar de overheid als cruciale speler klinkt misschien makkelijk, maar is wel cruciaal.’ Met de kanttekening: “Het is én-én. Als je ziet wat bedrijven ontplooien, loopt dat vaak op de politiek vooruit: de nul-lijn moeten we daarom gezamenlijk bepalen.”
Pitches van koplopers
Het podium was vervolgens aan een tiental case-houders om in een minuut tijd de aanwezigen te verleiden om te komen meedenken over hun vraagstuk. Van groothandel (Atlantis Handelshuis) tot gezonde snackbareigenaar (Snackbar van de Toekomst), van beleidsmakers (Gemeente Utrecht voor een gezonde schoolomgeving) tot burgerbeweging (Superwaar). Bekijk hier de verschillende vraagstukken van de voedselveranderaars: Pitches 2 juli
Tot slot
De plenaire bijeenkomst werd afgesloten door kwartiermaker Willem Lageweg, met als belangrijkste thema’s de openstaande vacatures, die inmiddels voor het grootste deel zijn ingevuld, de strategiegesprekken en de toekomstverkenning. En wederom de oproep: Als we naar de nodige systeemverandering willen, hebben we de vuist die we nu als TcV met elkaar vormen nodig én moeten we die groter maken: Sluit je aan!
Meer weten over het vervolg van de aanpak voedselomgeving door TcV? Neem contact op met kwartiermaker Natascha Kooiman natascha@transitiecoalitievoedsel.nl
Met dank aan Willem van der Zalm voor het verslag
