Jan Paul van Soest neemt de aanwezigen van de plenaire bijeenkomst op 17 september mee in enkele fundamentele vragen: “True price of cost bestaat uit de marktprijs en de prijs van de externe effecten die ten koste gaan van onze (brede) welvaart. Maar hoe bepaal je de kosten of prijzen van deze effecten? Want een effect betekent niet direct iets voor de prijs, die komt immers in de markt tot stand. En prijs betekent niet automatisch waarde.”
Hij vervolgt: “Hoe kun je deze true cost/price gebruiken? Via de productkeuzes van wel geïnformeerde en welwillende consumenten of de productiekeuzes van bedrijven met behulp van (true-cost) accounting? Fungeert het om de keten in kaart te brengen en de juiste kant op te sturen met een normering/wetgeving of fungeert het als basis voor een maatschappelijk debat om media en NGO’s erop los te laten in de zin van een license to operate? Of is het een mix van allen?”
True Price
Reinier de Adelhart Toorop, hoofd research True Price en Impact Institute, bood ons een kijkje in de true price-analyse van drie producten: aardappelen, melk en tomaten, op de indicatoren broeikasgassen, bodemvruchtbaarheid en onderverdiening. Hoewel de laatste indicator wellicht een vreemde eend in de bijt lijkt, laat hij zien dat 30% (soms 50%) van de boeren onder een leefbaar inkomen zit. “Per boer een heel significant probleem, per aardappel oplosbaar”, volgens Reinier.
Als kanttekening laat Reinier zien dat het moeilijk is om een exacte prijs aan het effect te plakken. Je kunt de resultaten wel gebruiken om relatief te kijken waar de grootste problemen zitten. En welke effecten relatief het goedkoopst zijn om op te lossen. ‘Ook dan geldt weer, ga geen appels en peren vergelijken. Een kilo aardappelen is geen perfect substituut voor een liter melk.’
Kritische noot
Jetske Bouma, milieu-econoom en waarnemend sectorhoofd van het PBL vond het tijd voor een kritische noot. Ze waarschuwt voor het gebruik en de ontwikkeling van cijfers voor we weten waar we ze voor gaan gebruiken.
“Laten we eerst even kijken: Waarom wil je monetariseren? Gaat het zichtbaar maken helpen? Want zichtbaar maken betekent niet gelijk dat je het in de prijs gaat meenemen. En ongeacht de schaduwprijs, blijkt de Nederlandse consument de daadwerkelijke prijs toch wel heel erg belangrijk te vinden. Terwijl de mensen die hier wel over nadenken wellicht helemaal niet op basis van prijs worden getriggerd om iets wel/niet te kopen.”
Jetske geeft als duidelijk antwoord op de vraag: “Wat is nodig voor het effect dat het landt in instituties?”
Experimenteren
Als waardevolle aanvulling hierop kijkt de laatste spreker Eva van den Broek, als experimentele econoom bij stichting Behavioral Insights, hoe beleid effectief gemaakt kan worden voor gewone mensenhersens. Ze gaf wat spraakmakende voorbeelden om ons keuzegedrag zowel bewust als onbewust te beïnvloeden. Eva: “Als je ziet hoe je buur plastic weggooit doe je het zelf ook. Ons keuzegedrag is niet rationeel, wel voorspelbaar.”
In gesprek
Tot slot volgde een paar verdiepende groepsdiscussies onder leiding van ervaringsspecialisten op het gebied van de boer, de industrie de consument, de bank en de overheid en de speelruimte binnen en tussen deze verschillende onderdelen van ons voedselsysteem.
Ieder onderdeel beoogde een andere benadering volgens de aanwezigen. De boer heeft boven alles deze true price nodig. Echter, om dit klaar te spelen in het perspectief van de (wereld)economie valt er nog heel wat te doen. De industrie zullen we moeten verplichten terwijl we de consument niet kunnen dwingen maar wel verleiden. Jan Paul kopte het idee van fairmiles in plaats van airmiles. Maar ook minder prijsgerichte boodschappen zoals: ‘deze cateraar bespaart je 20% aan werknemersziekteverlof’, kunnen de klus klaren. Ook voor banken dient de oplossing niet direct in beprijzing van externaliteiten te liggen. Aldus Frederike Praasterink: ‘We zien de monetarisatie van externe effecten als een tijdelijke stap om uiteindelijk te komen tot nieuwe bredere waarden, in plaats van bijvoorbeeld een BBP.’
Jan Paul sluit af met de boodschap dat hier verder over nagedacht gaat worden binnen de Transitiecoalitie Voedsel: ‘Eva en ik zijn bezig met een lange termijn experimenten programma true pricing/evaluation om te kijken hoe we het gereedschap van true pricing gericht, strategisch kunnen inzetten.’ Tot slot volgt een dankwoord aan de host, sprekers en aanwezigen.
Met dank aan Willem van der Zalm voor het verslag.
Op dinsdag 17 september waren we met zo’n 100 geïnteresseerden te gast bij de Eemlandhoeve in Bunschoten-Spakenburg. In drie artikelen nemen we je mee in deze bijeenkomst. Lees ook Samen sterk voor gezond voedsel en Professionalisering & Samenwerking.
