Voor het team van de Transitiecoalitie Voedsel is het essentieel om de laatste inzichten uit de systeem- en transitiewereld te kennen. Transitiekunde is immers de filosofie van waaruit wij werken. Daarom laten wij ons regelmatig bijscholen.
Zo ook op 7 maart. Lucas Simons van NewForesight, André Nijhof en Richard Janssen van Nyenrode Business University deelden toen hun laatste inzichten over markttransformatie met ons.
De basis in hun benadering is een integratie van het model voor Duurzame Markt Transformatie (ontwikkeld door NewForesight en Nyenrode) en het Missiegedreven Innovatiesystemenmodel (ontwikkeld door het Copernicus Instituut). Aangevuld met elementen van de X-curve-theorie (ontwikkeld door DRIFT). Dit alles leidt tot het nieuwe begrip “Transmissie: de missiegedreven transitieaanpak voor het managen van complexe veranderprocessen”. In mei volgt hierover van genoemde partijen meer informatie.
In essentie gaat het bij transities om denken in fases, rollen, interventies en sleutelprocessen. Als we die goed organiseren en coördineren, gecombineerd met sterk leiderschap, dan kan de transitie richting een duurzame markt worden versneld. In de huidige fase van de landbouwtransitie zijn dit leiderschap en coördinatiemechanisme zwak ontwikkeld. Hoewel het Landbouwakkoord hiertoe een poging is kan worden betwijfeld of dat op de juiste manier gebeurt. Zie ook de grote verdeeldheid binnen het kabinet.
Lessen
Gevoed door de wetenschappers hebben wij een inspirerende discussie gehad over wat deze inzichten betekenen voor ons als TcV. Wij trokken o.a. de volgende lessen:
- Begin altijd met een gedegen diagnose van de onderliggende systeemproblemen van de actuele situatie en besef hoe vaak veel partijen de urgentie van een echte transitie nog onderschatten of miskennen. Zie bijvoorbeeld de uitslag van de provinciale statenverkiezingen.
- Realiseer je goed dat de overheid een transitie nooit alleen kan trekken. Ook andere stakeholders zoals bedrijfsleven, financiële instellingen, wetenschappers en media zijn hard nodig om de transitie te versnellen. Als die niet allemaal dezelfde kant op werken dan stokt het proces
- De marktdynamiek kan een transitie enorm versnellen en versterken, maar ook vertragen en zelfs blokkeren. Pas je interventies hierop aan
- Focus bij de hervorming van het landbouw- en voedselsysteem vooral op sectoren en landbouwvormen met perspectief voor Nederland (bijvoorbeeld: akkerbouw, groente, zaden, pootaardappelen, gemengde bedrijfsvormen) en op innovaties die de transitie ondersteunen. De toekomst is vooral plantaardig
- Essentieel zijn het organiserend vermogen en coördinatie mechanismen. Als de overheid dit nog niet goed oppakt dan hebben maatschappelijke coalities als TcV een belangrijke rol te spelen.
- Bouw verrassende coalities (unusual suspects). Breng bijvoorbeeld vernieuwende ambtenaren, innovatie- en duurzaamheidsmanagers, creatieve ondernemers en vernieuwende bottom up organisaties samen
- Wees heel zorgvuldig met woorden en beelden. Voorkom afstoten en uitsluiting. Hanteer de taal van de markt en de overheid. Benoem handelingsperspectief voor betrokkenen. Speel in op de onderliggende waarden.
Met deze inzichten en voortbouwend op onze ervaring zal TcV haar rol en interventies continue blijven aanscherpen.
6 april, 2023
