Er komt veel kijken bij de omslag naar een gezond en duurzaam voedselsysteem. Als TcV zien we kansen om de voedseltransitie te versnellen en zetten we zaken in gang waar nog niets of te weinig gebeurt. Dit doen we samen met onze leden die een voorbeeld zijn van deze systeemverandering. Bij een transitie zien we echter ook weerstand vanuit de gevestigde orde. Dat heeft TcV-er van het eerste uur, Mike Venekamp, ook meegemaakt. Het is zijn missie om de verduurzaming in de regio Noord-Holland op gang te helpen. Ondanks zijn inzet is hij helaas genoodzaakt om zijn lidmaatschap bij TcV op te zeggen omdat zijn sociale onderneming, Atlantis Handelshuis, failliet is. Al een langere tijd speelden er financiële problemen en nog voor de coronacrisis moest de onderneming haar deuren sluiten. Mike is nu aan de slag als projectmanager bij een sociaal werkbedrijf maar deelt dapper zijn inzichten, ervaringen en zijn verhaal.
Kansen
Mike zag potentie in het verbinden van de twee grootste werkgevers in de regio Noord-Holland, namelijk de zorg sector en de agribusiness. Daarom besloot hij om zich te focussen op het leveren van duurzame en lokale producten aan zorginstellingen. ‘We zijn hier in 2012 mee begonnen. Toen bestond deze connectie nog niet, we waren echt aan het pionieren’.
Concurreren op prijs in plaats van duurzaamheid
‘In het begin was er veel interesse. We hadden succesvolle pilots en haalden een aantal grote opdrachtgevers binnen’, legt Mike uit. Hiermee kon hij de benodigde middelen aanschaffen om verder te groeien. ‘Pilots mogen iets meer kosten want je bent nieuw, innovatief en duurzaam. Daarna deden we mee met de reguliere aanbestedingen. Hierbij lag de focus op prijs en niet op duurzaamheid’. Atlantis Handelshuis kon daarom niet concurreren met reguliere partijen die een lagere prijs boden. Ook stelde Atlantis, binnen de mogelijke kaders, eisen aan toeleveranciers op het gebied van duurzaamheid en gaf hiervoor een hogere prijs. ‘Helaas wilden de zorginstellingen niet een hogere prijs betalen, waardoor onze marges dunner waren vergeleken bij concurrenten. Dit, samen met het wegvallen van een grote klant, was de reden dat we moesten sluiten’.
Word geen kind van de rekening
‘Sociaal ondernemen is niet makkelijk. Het economische systeem is er niet op ingesteld. Wel wil ik graag een tip geven aan andere sociale ondernemers: zorg ervoor dat je nadenkt over een ‘escape strategie’. Er zijn altijd risico’s verbonden aan ondernemen. Denk goed na wat je persoonlijke risico is als het fout gaat en word geen kind van de rekening’. Om die reden is Atlantis Handelshuis opgericht als een BV met aandeelhouders. Hier heeft hij zelf een minderheidsaandeel in genomen en stond hij op de loonlijst. Zo ging hij niet persoonlijk failliet toen de onderneming moest sluiten.
‘Wat ook moeilijk is voor sociale ondernemingen is het te verwachten groeipatroon’. Mike legt uit dat een normale cyclus voor een conventionele onderneming een groeifase van drie jaar heeft. Daarna moet de onderneming winstgevend zijn en kan er vermogen worden opgebouwd. ‘Dit ging bij Atlantis Handelshuis te langzaam. Mede omdat vanuit de sector waarbinnen Atlantis actief was, niet voldoende vraag kwam voor duurzame en regionale producten. Dit resulteerde in hoge investeringen die we niet terug verdienden’. Als tip wil Mike meegeven: ‘Kijk uit met hoge investeringen en verwachtingen en bedenk dat in veel gevallen de uiteindelijke prijs van jouw product doorslaggevend is. Zeker in sectoren waar je concurreert met conventionele partijen die aannemelijk lagere prijzen kunnen bieden en waar duurzaamheid een verwaarloosbare rol speelt’.
Maatregelen voor een duurzame economie
‘Het economische systeem is simpelweg niet ingericht op duurzaamheid. Een mooi voorbeeld binnen mijn branche is dat bonussen verbonden zijn aan een ‘kostefficiënt’ inkoopbeleid. Duurzaamheid past hier niet tussen. Zo lang het creëren van winst door het drukken van kosten het hoofddoel is, blijven grootschalige veranderingen uit’. Hij ziet dat de coronacrisis veel teweeg heeft gebracht bij consumenten en dat er maatschappelijk draagvlak is voor verandering. De vraag is alleen in hoeverre hier gehoor aan wordt gegeven. ‘We hebben de neiging om de ‘wicked problems’ voor ons uit te schuiven naar de volgende generatie. Ook wordt er op politiek vlak in periodes van vier jaar gedacht, terwijl er een lange-termijn visie nodig is voor deze complexe problemen. We hebben een sterke overheid nodig om nu te investeren in een duurzame economie en voedselsysteem.
Mike is van mening dat hier verregaande maatregelen voor nodig zijn. Bijvoorbeeld een belastingverschuiving van arbeid naar kapitaal, grondstof gebruik en uitstoot. En een einde aan vrijhandelsverdragen waardoor goedkoop voedsel niet zomaar geïmporteerd wordt. ‘We moeten er vol voor gaan en ik denk dat de nieuwe Farm to Fork strategie van de EU een heel mooi begin is’.
Zelfvoorzienend op regionaal niveau
De groei van regionale voedselnetwerken is een zeer positieve trend waarvan Mike hoopt dat deze stand houdt. Ook als de crisis afvlakt. ‘De volgende crisis is wellicht nog harder, daarom moeten we zorgen dat we qua voedsel zelfvoorzienend zijn. Globaal is dit namelijk niet mogelijk’. Zo opereert een regionaal voedselnetwerk volgens hem het beste in de desbetreffende regio en niet landelijk waardoor o.a. onderlinge concurrentie voorkomen kan worden. ‘Ik zie hier een rol weggelegd voor TaskForce Korte Keten. Zij kunnen dit proces in goede banen leiden’.
TcV als aanjager, lobbyist en krachtenbundelaar
‘Ik wil TcV een enorm compliment geven voor wat er in een korte tijd gerealiseerd is. En dat zonder toereikende financiële middelen. TcV doet ontzettend belangrijk werk als aanjager, lobbyist en krachtenbundelaar van gelijkgezinden. Ik ben trots dat ik al vroeg bij deze club ben aangesloten’. Mike wenst iedereen veel succes met het verdere werk in toekomst. Want, benadrukt hij: ‘er is werk zat!’. Mike hoopt dat TcV als lobbyist tegenstand blijft bieden tegen de gangbare industrie en zich blijft inzetten voor de transitie naar een circulaire en inclusieve samenleving.
Wij zijn trots dat Mike vanaf het eerste uur bij TcV betrokken is geweest en wensen hem veel succes toe. We blijven hem volgen en zijn ervan overtuigd dat hij in de toekomst nog veel duurzame impact zal maken. Zijn verhaal laat de noodzaak zien voor het zichtbaar maken en internaliseren van de maatschappelijke kosten die nu niet worden meegenomen in de marktprijs van een product. Denk hierbij aan milieu- en klimaatschade, schade aan de gezondheid van mens en dier en onderbetaling van boeren en andere deelnemers in de voedselketen. TcV zet o.a projecten op waarmee we in samenwerking met overheden en marktpartijen de introductie van truecost/trueprice in de voedselsector versnellen.
Wil je reageren of ook je verhaal delen? Laat dan je bericht achter in de comments onder deze Linked-In post.
