Er gebeurt veel op het gebied van echte en eerlijke prijzen, ook wel true cost accounting, true pricing of heel klassiek ‘internalisatie van externe kosten’ genoemd. Basisidee is dat bij productie en consumptie allerlei vormen van schade optreden die niet in de (markt)prijzen zijn verwerkt. Dat zou wel moeten. Er is veel geleerd, we bereiden nu de volgende stappen voor. Kwartiermaker Jan Paul van Soest geeft een update en kijkt vooruit.
Sinds de oprichting is ‘true pricing’ een van de speerpunten van de Transitiecoalitie Voedsel. Veel partijen gezamenlijk, waaronder ook de Transitiecoalitie Voedsel, hebben de afgelopen jaren behoorlijk wat reuring gecreëerd.
We noemen een paar ontwikkelingen.
Onder leiding van Wageningen Economic Research (WEcR) loopt een Publiek Privaat Samenwerkingsprogramma (PPS) Echte en Eerlijke Prijzen. Een belangrijk onderdeel is de ontwikkeling van een verantwoorde en gedragen methodiek om voor producten echte en eerlijke prijzen te berekenen. Daar zijn ook de organisaties True Price en Bionext nauw bij betrokken. Een eerste onderdeel is inmiddels gereed: de berekeningsmethodiek voor impacts op natuur en milieu, die hier te vinden is. Er wordt verder gewerkt aan methodieken voor andere thema’s als sociaal kapitaal, onderverdiening en gezondheid. Tijdens deze PPS, en ook in gesprekken in de Maatschappelijke Klankbordgroep (waarvoor de Transitiecoalitie de voorzitter levert) blijkt vaak hoe lastig het is tot een eenduidige en breed gedragen benaderingswijze te komen. Eind volgend jaar moet het gehele pakket aan eindproducten er liggen.
Een tweede PPS is inmiddels ook gestart onder de titel Van Inzicht naar Actie, eveneens onder leiding van WEcR. Belangrijke vraag is daar welke maatregelen zouden moeten worden genomen als je eenmaal de echte en eerlijke prijs-rekensommen voor een product of productcategorie hebt. Hoe zorgen we er dan voor dat die onbetaalde rekening, de schade die niet in de prijzen is verwerkt, ook echt lager wordt? Daar staat een scala aan instrumenten voor ter beschikking, deze PPS onderzoekt wat dan het beste kan gaan werken. De Transitiecoalitie Voedsel steunt ook deze PPS, en de Maatschappelijke Klankbordgroep zal ook deze tweede PPS begeleiden.
Op het gebied van ‘true pricing’ van vlees werkt de TAPP-Coalitie (True Animal Protein Price) onvermoeibaar aan lobby voor echte prijzen voor dierlijke producten, in zowel Nederland als in Brussel. Er komt steeds meer beweging in dit dossier, en waar eerst het idee van een vleestaks op vele ja maars en och hedens stuitte, wordt een vleestaks nu toch serieus overwogen. De Transitiecoalitie Voedsel steunt waar mogelijk en nodig van de TAPP-coalitie.
Daarnaast timmert True Price en zijn voorman Michel Scholte die ook bekendheid geniet als ‘Minister van de Nieuwe Economie’ voortdurend aan de weg, en hamert op het disfunctioneren van een economisch systeem dat de schade afwentelt op elders en de toekomst. Zijn organisatie True Price en het ‘zusterinstituut’ Impact Institute doen veel studies en nemen telkens nieuwe initiatieven om het belang van echte en eerlijke prijzen voor producten hoog op de agenda te krijgen en te houden.
Experimentenprogramma
Vanuit de Transitiecoalitie Voedsel is het meerjarig, gefinancierd door het ministerie van LNV experimenteerprogramma true pricing ontwikkeld, waarin wordt bekeken of en hoe true pricing in de praktijk tot meetbare, aantoonbare keuze- en gedragsveranderingen leidt. Het biedt de mogelijkheid voor ondernemers relatief laagdrempelig subsidie te krijgen voor een gedragsexperiment, en op die manier lessen te leren die voor uitrol en versnelling van true pricing in de praktijk van belang zijn. Verlenging van dit programma wordt momenteel met het ministerie van LNV besproken. Aan dit programma is een ‘leergemeenschap’ (Community of Practice) verbonden, waarin ondernemers, overheden, onderzoekers en maatschappelijke organisaties die aan true pricing werken lessen delen, en hun ideeën over versnelling en opschaling met elkaar en met de rijksoverheid delen. Bedrijven als supermarkt De Aanzet, Hutten Catering en vele anderen voegen zich bij pioniers als Eosta en lopen zoals te verwachten tegen wetten aan en praktische bezwaren. In de community worden de ervaringen gedeeld, en wordt gezamenlijk gezocht naar manieren om die barrières uit de weg te ruimen.
Europa
In Brussel hebben we bij EU-commissaris Frans Timmermans gepleit voor een coördinatie- en harmonisatierol voor de EU op het gebied van true pricing voor landbouw en voedsel. Dat was begin maart 2020, vlak voor de eerste coronagolf, we hebben Timmermans toen zelfs nog de hand geschud, zonder nare gevolgen gelukkig. Maar na die handdruk zijn we ook verder de internationale ontwikkelingen gaan verkennen, in het bijzonder in Duitsland. Hoe ontwikkelt het true price-debat zich daar? Kunnen Nederland en Duitsland van elkaar leren? En kunnen deze twee landen, zo mogelijk ook gezamenlijk met Frankrijk, vervolgens weer initiatieven rond true pricing op EU-niveau verder brengen? Een stagiaire van de HAS Den Bosch, Katrin Wohltmann, analyseert voor de Transitiecoalitie het Duitse debat over true pricing. Het zou goed zijn zo’n oefening ook voor het Franse debat te kunnen doen.
Volgende stappen
Het valt op dat de aandacht tot nu toe sterk ligt op een productbenadering. Eenvoudig gezegd is deze: reken voor een product de onbetaalde rekening uit, maak die zichtbaar en probeer via ander consumentengedrag en/of productgerichte maatregelen (produkttaks of -accijns, BTW-verandering, regulering of anderszins) het koopgedrag voor dat product te beïnvloeden. Dat spoor krijgt momentum, zo blijkt onder meer uit de discussies over de vleestaks, en breder over true pricing voor producten. Een tweede mogelijke spoor krijgt minder aandacht, en als Transitiecoalitie Voedsel willen we daar de komende tijd de pijlen meer op gaan richten. Dat spoor is: maatregelen treffen bij de bron (die activiteit in de keten of in een gebied waar daadwerkelijk de milieudruk ontstaat in de vorm van onder meer emissies, verandering van landgebruik, onttrekkingen enzovoorts). Met name ook financiële en fiscale maatregelen zijn een daarvoor mogelijk interessant. We zullen er bij een nieuw kabinet, en vooruitlopend daarop bij de ministeries van Financiën en van LNV, erop aandringen dat die mogelijkheden de komende tijd goed worden verkend en uitgewerkt. Bij zo’n benadering is het ook goed mogelijk waardencreatie in gebieden te belonen, we zouden dan over true value kunnen spreken. Daarnaast willen we in het bijzonder ook kijken naar de rol die true pricing voor de eiwittransitie kan hebben. Veel werk aan de winkel in 2022 dus.
Jan Paul van Soest, kwartiermaker Transitiecoalitie Voedsel, portefeuille True Pricing.
