Ruim 75% van de Nederlanders kan een leven zonder kop koffie of thee niet voorstellen. Dat zouden ze echter wel moeten doen, want als we qua productie en consumptie op dezelfde manier doorgaan als nu, kan dat kopje koffie of thee bij het ontbijt ze in de toekomst wel eens afgenomen worden. Maria van der Heijden, directeur-bestuurder van MVO Nederland: “Dat is een belangrijke conclusie uit onderzoek van MVO Nederland naar hoe de ontbijttafel in 2040 eruitziet, waarin een representatieve groep van ruim 1.000 consumenten is ondervraagd en 10 ondernemers uit het netwerk zijn geïnterviewd. De resultaten bieden ook hoop: veruit het grootste deel van de consumenten is bereid om meer te betalen voor koffie, thee, chocolade, bananen en sinaasappels. Het onderzoek toont aan dat het nu belangrijker dan ooit is dat de overheid lef toont en een eerlijk speelveld met echte prijzen eist.”
De consument is vandaag de dag zeer gehecht aan ontbijtproducten als koffie, thee, chocolade, bananen en sinaasappels. Zo geeft 88% van de dagelijkse koffiedrinkers aan niet zonder koffie te willen, 90% van de dagelijkse theedrinkers kan zich geen leven zonder thee voorstellen. 88% van de wekelijkse chocolade-eters wil liever niet zonder en 82% van de mensen die wekelijks een banaan eten wil dit niet missen. Van de Nederlanders die wekelijks sinaasappels consumeren zegt 85% niet zonder te willen en 82% van de wekelijkse avocado-eters wil dit niet missen.
Ontbijtschok
“Als je de resultaten zo bekijkt kun je wel concluderen dat de Nederlandse consument een behoorlijke ontbijtschok gaat doormaken in 2040. Veel van de producten waar ze niet zonder willen zijn er dan door onze huidige productie- en consumptiemethoden misschien niet meer óf zeer schaars. Andere producten worden van slechtere kwaliteit of veel duurder”, zegt Maria van der Heijden. “Uit het onderzoek blijkt dat consumenten deels op de hoogte zijn van de problemen die spelen bij de productie, maar dat er ook nog veel onbekend is. Veel mensen weten dat koffieboeren onderbetaald worden en dat er kinderen op cacaoplantages werken. Vrijwel niemand wist dat bananenplantages worden geteisterd door een schimmelziekte, waardoor hele gebieden in lockdown moeten. Dat kan ervoor gaan zorgen dat de banaan die we kennen straks niet meer beschikbaar is. Ook onbekend is dat er steeds minder theeplukkers zijn, waardoor veel thee machinaal wordt geplukt en dus slechter van kwaliteit wordt. De problemen die spelen in productieketens moeten beter zichtbaar worden, voor ondernemers en de consument. Alleen dan kunnen we ernaar handelen.”
Rol van de supermarkten
Veel problemen hangen samen met de lage prijs van deze producten in de supermarkt. Zo geven koffieondernemers als Simon Levelt, The Coffee Quest en This Side Up aan dat koffieboeren hun koffie met verlies moeten verkopen vanwege de lage marktprijs. Een andere ondernemer geeft aan dat supermarkten vaak stunten met de prijzen voor bananen, waardoor het hele segment – ook fairtrade en biologisch – naar beneden getrokken wordt. “De prijs van een kilo bananen is nu lager dan een kilo appels, terwijl bananen duizenden kilometers hebben afgelegd”, aldus Luud Clercx van importeur en distributeur Agrofair.
Lennart Clerkx, koffiebrander bij This Side Up: “De boer moet meer betaald krijgen. Het geld gaat nu naar grote koffiebedrijven en alle andere schakels in de keten. Op de beurs wordt door een paar mensen zo extreem veel geld verdiend.”
Hoop door een hogere prijs
Ondernemers geven in het onderzoek aan dat een verhoging van de koffieprijs met 10% genoeg zou moeten zijn om de toekomst van koffie veilig te stellen, mits deze door producenten wordt gebruikt om duurzamer te produceren. Ook voor thee, bananen en chocolade geldt dat 75 tot 80% van de Nederlanders bereid is 10% of meer te betalen. Voor sinaasappels is dat 70%; voor avocado’s is ongeveer de helft van de Nederlanders bereid 10% meer te betalen.
Ondanks dat de consument bereid is meer te betalen, heeft hij wel twijfels over waar dat extra geld terechtkomt: maar liefst 84% denkt dat dit niet op de juiste plek is. De geïnterviewde ondernemers in het onderzoek geven aan dat dit klopt en dat dit voornamelijk komt door de invloed van grote bedrijven op de hele keten. Zij drukken de prijs bij producenten omlaag, omdat hun businessmodel draait om die lage inkoopprijzen. Daardoor hebben producenten geen ruimte om te investeren in duurzame productie op lange termijn. Het gevolg is een uitgeputte bodem waar straks niks meer op groeit, het verdwijnen van biodiversiteit en allerlei sociale problemen.
Overheid met lef moet transparantie en echte prijzen eisen
”Consumenten willen best meer betalen, maar zolang er in de supermarkt ook producten worden aangeboden voor die extreem lage prijs, kiest een groot deel toch daarvoor. Het is dus tijd dat we gaan rekenen met de echte prijs van een product. Wij ontwikkelen nu zelf met koffiebedrijven een methodiek om de verborgen kosten die we nog niet betalen in kaart brengen. Dat geeft de ondernemers zelf meer inzicht in waar de grootste problemen zitten zodat ze kunnen bijsturen en kan ervoor zorgen dat geld bij de juiste mensen terecht komt”, zegt Maria van der Heijden. “Het onderzoek toont ook aan dat het nu belangrijker is dan ooit dat de overheid lef toont. Door transparantie te eisen en door te rekenen met echte prijzen ontstaat er een eerlijk speelveld. Toekomstbestendig beleid kan er uiteindelijk voor zorgen dat we straks allemaal gewoon een dagelijkse, betaalbare bak koffie kunnen drinken.”
Lees alles over het onderzoek en de interviews met ondernemers.