Met alle ophef over landbouw (zoals mest, fosfaat, Fipronil, boeren die stoppen) is de vraag natuurlijk wat we binnen de Transitiecoalitie Voedsel met en voor boeren doen aan de transitie van het ‘model’ waar zij nu in zitten. In dit artikel lees je over de themagroep Boerenwijsheid en waarheen ze op weg is.
Eind 2017 kwam voor het eerst een bevlogen groep enthousiastelingen uit onze kring bij elkaar om de nodige veranderingen in de landbouw te bespreken. Daarop volgden in 2018 gesprekken in Bennekom (mei) en Lunteren (november) met een wat uitgebreidere groep boeren. Steeds ging het daarbij om het ontwikkelen van een ‘onversneden boerenstem’ van waaruit naar verleden, heden en toekomst werd gekeken. Dat mondde op 4 december uit in een nog breekbare en voorlopige schets van een krachtenbundeling die in 2019 en 2020 verder zou kunnen uitgroeien tot een breed gedragen visie en plan.
Wat moeten we ons daarbij voorstellen?
Het bekende transitieplaatje (fig.1) is helemaal van toepassing op de landbouw in Nederland. Sinds ongeveer 2000 hebben meerdere boeren het roer omgegooid. Die vernieuwers werden pas enigszins zichtbaar zo rond 2015. Ze zijn inmiddels wel georganiseerd in lokale of landelijke netwerken, maar worden als brede groep vernieuwers nog niet duidelijk herkend en erkend. Ook de verbinding met de grote groep boeren die ook willen veranderen maar nog niet weten hoe, ontbreekt nog.
Voorbeelden van zulke ‘vernieuwende’ initiatieven zijn: de BD vereniging (hun tijd ver vooruit met natuur-, bodem-, dier- en mens-inclusief boeren), het Biohuis (vereniging biologische boeren), Biologische Melkveehouders, Bodemboeren Koolstofboeren, Kringloopboeren, Vereniging voor Beter Boer en Milieu, Voedselbossen, Netwerk GRONDig (voor grondgebonden landbouw), netwerk Natuur-inclusieve Landbouw, Duinboeren, Boerennatuur, Herenboeren, Heideboeren, Agrarische Natuur-Verenigingen (ANV’s).
Al die vernieuwende boeren werken met een systeembenadering. Dat is wezenlijk! Want daar gaat de transitie over!
2018 was de aanloopfase voor de Boerenwijsheid-groep. We beperkten ons tot het vinden van alle bovengenoemde vernieuwers. En we hebben ze ook nog niet allemaal in beeld. Het is dus nu aan de orde om dat eerst te bewerkstelligen, en te zien of we met elkaar de krachten willen bundelen.
We hebben ons ook nog niet verdiept in wat ‘het peloton’ wil: die 80% van de boeren die volgens het onderzoek van Trouw anders wil, maar niet kan. Er zijn daarbinnen ook vernieuwingen aan de gang, dat weten we.
Wat hebben we tot nu toe voor elkaar gekregen?
In mei dit jaar maakten we een eerste ontwerp voor een boerenvisie op de nieuwe landbouw in Nederland (fig. 3). In november wisselden een tiental boeren, vertegenwoordigers van boerennetwerken, uit wat hen bezighoudt en waar ze tegenaan lopen. Dat was uiterst leerzaam en verbroederend. We kwamen uit op een lijst met de ‘wissels’ in het systeem, die we met elkaar willen omzetten:
(1) sociale innovatie, lokale economie, integrale gebiedsontwikkeling, gebiedscoöperaties
(2) erkenning van overheden en maatschappij voor voorbeeldboeren
(3) flinke versterking van praktijkleren en kennisnetwerken
(4) prijs en bezit/gebruik van grond
(5) GLB/betere handelsakkoorden
(6) True Cost/True Price
Deze ‘wissels’ vormen de eerste aanzet voor onze agenda in de komende periode. We denken de transitie mogelijk te maken als:
- De voorloper-boerennetwerken de krachten bundelen
- De verbinding wordt gemaakt met de grote groep boeren die ook wil maar nog niet weet hoe
- Deze beweging een duidelijke ‘aansturing’ krijgt
- We gaan samenwerken met gelijkgestemde partijen (Deltaplan biodiversiteitsherstel, Oogst van Morgen, ZLTO, Ontwikkelingsmaatschappij van het Noorden, etc)
- We een meerjarig programma in gang zetten waarin alle benodigde activiteiten aan bod komen
- We financiering daarvoor organiseren.
We gaan deze plannen met en onder aansturing van actieve boeren in de komende periode verder uitwerken en laten dan graag weer van ons horen.
Jelleke de Nooy van Tol en Patrick Kaashoek, procesbegeleiders TcV themagroep Boerenwijsheid
